فضای سبز در بافت مرکزی شهر لاهیجان
شهر لاهیجان با وجود آنکه با بستری از پوشش جنگلی احاطه شده است و حتی در برخی از مناطق، حضور آن را در درون خود درک می کند، در بخش های عمده ای از شهر، فقر پوشش گیاهی را تجربه می کند. مقایسه تصویر عکس هوایی شهر لاهیجان طی سال های گذشته نشان می دهد میزان فضای سبز و پراکندگی آن در بافت مرکزی شهر در سالیان اخیر به شدت کاهش یافته است و علی رغم اظهار نظر مسئولان در خصوص سرانه فضای سبز شهری، این بخش از شهر از کمبود پوشش گیاهی رنج می برد.
حال این سوال مطرح می شود چه عواملی باعث پیدایش این مشکل در بافت تاریخی و تغییر در سرانه پوشش گیاهی این مناطق شده است؟ این موضوع به خصوص در بافت مرکزی و هشت محله تاریخی شهر با شدت بیشتری قابل مشاهده است.
در این راستا به نظر می رسد تفکر نوسازی در بافت تاریخی شهر را می توان به عنوان یکی از مهمترین علت های این مسئله دانست. جایی که با تلقی بافت فرسوده بر بافت تاریخی و تاکید بر نوسازی در آن مناطق ساختار هویتمند شهر تحت تاثیر قرار گرفته است. (در حالیکه نشانه های بسیاری از هویت تاریخی همچون خانه های تاریخی، مسجدها و بقعه های متبرکه در این مناطق نشانگر ساختار تاریخی آن می باشد).
بر این اساس است که تغییر شکل ساختمان ها از ساختار ویلایی به آپارتمان شکل گرفته است. ساختمان های ویلایی و حیاط دار که زمانی محلی برای کاشت و پرورش گیاهان بودند، به بهانه نوسازی، با آپارتمان ها و فضای پارک ماشین جایگزین شدند و تراکم بالای ساخت و سطح اشغال، جایی برای فضای باز و حیاط ها نگذاشته است.
از سوی دیگر با وجود نوسازی در بافت تاریخی و ساخت بناهای جدید، فکری برای جبران فضای سبز نشده است. از این روست که در اعمال تعریض کوچه های ارگانیک گذشته، که امکان ورود اتومبیل به بافت تاریخی را فراهم آورده است، فضایی برای عبور عابرین پیاده و استقرار فضای سبز در نظر گرفته نشده است و تمامی عرض کوچه ها به عبور اتومبیل اختصاص یافته است.
بنابراین تفکر نوسازانه در بافت تاریخی نه تنها ساختارهای طبیعی و اکولوژیک شهر را از بین برده، بلکه جایگزینی برای آن عرضه نکرده است. به این موضوع، بی توجهی به عابرین پیاده و رها نمودن آنها در فضای عبور اتومبیل را نیز اضافه کنید. بافت های تاریخی که روزگاری محل عبور پیاده بودند، امروز جولانگاه ماشین و محل پارک آن شده اند و فضاهای سبز جای خود را به پارکینگ داده است. محله هایی نظیر خمیر کلایه، میدان، کاروانسرا بر و غیره در بسیاری از ساعت های روز مملو از اتومبیل هستند و ترافیک سنگین را تجربه می کند.
توجه به این نکات زمانی حائز اهمیت است که بدانیم شهر لاهیجان یکی از شاخص ترین شهرهای استان گیلان در مواجهه با بستر طبیعی پیرامون می باشد و پتانسیل های طبیعی بسیاری در جهت گسترش فضای سبز و اکوسیستم های طبیعی منطقه در بستر شهر وجود دارد. ساختار کوهستانی پیرامون، جنگل ها و تالاب های بی نظیر و رودخانه ای که از درون شهر عبور کرده است هر یک به تنهایی برای ارتقا کیفیت فضای سبز منطقه کافی است.
از این رو با تغییر دیدگاه مسئولین شهر نسبت به کلمه های «توسعه» و «نوسازی» و توجه بیشتر به بازآفرینی و احیای ارزش های تاریخی و طبیعی و همچنین ارتقا کیفیت پتانسیل های موجود می توان از ادامه این روند جلوگیری نمود. دقت نظر در اختصاص سطح اشغال، در نظر گرفتن فضای کافی برای حیاط ساختمان ها و توجه بیشتر به فضای سبز در کوچه های تعریض شده نیز شاید مرهمی باشد بر این درد.
با این حال و علی رغم ضعف های موجود، توجه به پتانسیل های طبیعی شهر مانند امتداد کریدورهای سبز پیرامون به عرصه های جمعی شهر و احیا کیفیت و فضای رودخانه سیم رود که امکانی بی نظیر را در عرصه شهر پدید آورده و پیوندی میان تاریخ و طبیعت رقم زده است، می تواند گامی مهم در جهت تقویت ساختار سبز شهر فراهم آورد.
