هنر ساساني معرف يك تجدد و احياي ناگهاني نيست، بلكه خود معجوني است از هنر ايران كه متجاوز از هزار سال بر آن گذشته و در اين دوره به اوج بالندگي و تعالي خود رسيده. بنابراين تكرار نقش هاي كهن در هنر ساساني امري عادي بوده و نمي توان آن را اتفاقي تلقي نمود.

بر بدنه گلداني نقره اي، دو بز كوهي به طور قرينه در طرفين درختي نقر گرديده اند. (نگاره شماره 1) اين نگاره يادآور نقش هاي كهن ايران باستان مي باشد كه حيوانات واقعي يا افسانه اي به شكل قرينه در دو سوي درخت زندگي نموده شده اند. همچنين نقش شكار حيوانات توسط شير كه در هنر هخامنشي نقشي مرسوم و شناخته شده است، در هنر ساساني نيز متجلي مي شود. (نگاره شماره 2)

نگاره 1 : گلدان ساسانی با نقش دو بز به حالت قرینه در طرفین درختی که احتمالاً درخت زندگی است

نگاره 2 : نقش میان بشقاب ساسانی : نقش شیر در حال شکار غزال

مهمترين نشان هاي ويژه شهرياري در زمان ساسانيان عبارت بودند از: افسر شهرياري و زيورهاي خاص به ويژه نوار ها و گردنبندي از مرواريد درشت؛ همه اين نشانه ها جنبه سمبليك بغرنجي داشتند كه با آئين زرتشت در ارتباط بود. ساسانيان بر اين باور بودند كه نشانه‌هاي شهرياري همانند فرّه ايزدي، از طرف ايزدان بزرگ به شاهان اهداء مي شود، كه موضوع بسياري از نقش برجسته هاي صخره اي در آن دوران به اين مسائل و تجسم آن ها اختصاص يافته است. گردنبند شاهان ساساني در قرن 6 و7 ميلادي به صورت دو رشته مرواريد، كه در وسط آن سه گوهر درشت و ارزشمند قرار دارد، نموده شده است، كه مي توانيم آن را در سكه هاي قباد دوم (شيرويه)، اردشير سوم و يزدگرد سوم به وضوح ببينيم.

در موزه آرميتاژ بشقاب نقره اي زراندودي وجود دارد كه بسيار جالب توجه و قابل بررسي است. (نگاره شماره 3) اين ظرف با نقوش گل و گياه و پرندگان مزيّن شده و در مركز آن خروسي كه دُم آن به شكل اغراق آميز و سبك نقش شده، ديده مي شود. اين پرنده نوار و گردنبندي شاهي كه مزين به سه گوهر درشت مي باشد به منقار گرفته. مسلماً اين نگاره را بايد در گروه نقاشي مذهبي قرار داده و بررسي نمائيم. در آئين زرتشت خروس مظهر ايزد سروش مي باشد كه با شنيدن بانگ او در سحرگاه، ديوان مي‌گريزند و زندگي آغاز مي شود. در اينجا نيز اهداي يكي از نشان هاي رسمي شهرياري را توسط ايزدان مي توانيم ببينيم.
در نگاره شماره 4 نقش سكه اردشير سوم در حالي كه گردنبند مزين به سه دانه مرواريد درشت را بر گردن دارد، براي مقايسه معرفي مي كنيم. هنر ايران دوره ساساني حاوي نمونه هاي بسياري از جانوران، پرندگان و گل ها و رستني‌هايي است كه مظاهر ايزدان به شمار مي روند. مرغ شاهين با بال هاي گسترده، مظهر و نشانه ايزد بهرام (ورثرغن) مي باشد. بهرام در زمان ساسانيان ايزد فتح و پيروزي و ايزد آذر محسوب مي گرديد. بنابر اين ظروف نقره ي ساساني كه با نقش شاهين مزين شده را بايد در ارتباط با ايزد بهرام دانسته و آن را در گروه نقوش مذهبي قرار دهيم. (نگاره شماره 5)

نخستين بار بهرام دوم (292-275 م) بر افسر شهرياري خود بال هاي گسترده شاهين (وراغن) را به اهتزاز درآورد. اين بال ها زينت بخش افسر شهرياري فرمانروايان ساساني به شرح زير مي باشد:

1-بهرام دوم 2-هروز دوم 3-پيروز اول 4-خسرو دوم 5-اردشير سوم 6-پوراندخت 7-هرمز پنجم 8-خسرو سوم 9-خسرو چهارم 10-يزدگرد سوم

بیشتر بخوانید - Read More

خلاقیت، واژه ای مهجور در معماری شهر-بندر

مادی های اصفهان و مدیریت بحران

در نگاره شماره 6، سكه خسرو سوم بال هاي شاهين كه بر فراز اورنگ شاهي قرارگرفته به خوبي ديده مي شود.

سمت راست، نگاره 3 : بشقاب ساسانی با نقش خروس مظهر ایزد سروش که گردنبند شاهی را بر منقار دارد
سمت چپ، نگاره 4 : سکه اردشیر (628-629 میلادی) با گردنبند شهریاری و گوهرهای سه گانه

سمت راست، نگاره 5 : بشقاب نقره ای ساسانی با نقش شاهین مظهر ایزد بهرام
سمت چپ، نگاره 6 : سکه خسرو سوم با نقش بال های شاهین بر فراز اورنگ شاهی

زير نويس:
1-گلدان ساساني با نقش دو بز به حالت قرينه در طرفين درختي كه احتمالاً درخت زندگي است.
2- نقش ميان بشقاب ساساني. نقش شير در حال شكار غزال.
3-بشقاب ساساني با نقش خروس، مظهر ايزد سروش كه گردنبند شاهي را به منقار دارد.
4-سكه اردشير (629-628 ميلادي) با گردنبند شهرياري و گوهر هاي سه‌گانه.
5-بشقاب نقره اي ساساني با نقش شاهين، مظهر ايزد بهرام.
6- سكه خسرو دوم با نقش بال هاي شاهين بر فراز اورنگ شاهي.

برچسب ها: ساساني