پایگاه تحلیلی - خبری نظرآنلاین

رسانه راهبردی - انتقادی پژوهشکده نظر

نقدی بر طرح باغ‌موزۀ دفاع مقدس

چکیده: مجموعۀ باغ‌موزۀ دفاع مقدس با آنکه در مکان مناسبی از جهت مساحت و دسترسی جانمایی شده، اما در ایجاد ارتباط با مخاطب ضعیف عمل کرده است.

در ابتدا مرقد امام خمینی (ره)، تپه‌های لویزان و تپه‌های چیتگر، گزینه‌هایی برای اجرای طرح باغ‌موزۀ دفاع مقدس بودند، اما در نهایت تپه‌های عباس‌آباد برای این کار برگزیده شد. طرح این موزه به مسابقه گذاشته شد و معیارهای ارزیابی در این مسابقه «تطابق با مفهوم دفاع مقدس»، «مخاطب‌پذیری» و «خوانش منظر به مثابۀ یک رویداد» مشخص شد. این مسابقه توسط شرکت توسعۀ فضاهای فرهنگی شهر تهران با داوری هادی میرمیران، مهدی چمران، عیسی حجت، مهدی حجت و کامبیز ناظرعمو در سال ۱۳۸۴ برگزار و طرح برنده با اعمال تغییرات در مدت ۲ سال در فضایی به مساحت ۲۲ هکتار ساخته شد.

به گفتۀ مهدی حجت، به دلیل مقیاس پروژه، طراحی محوطۀ بنا به عنوان فضایی مرتبط با مفهوم باغ_موزه در مسابقه مورد قضاوت قرار نگرفت و صرفاً بنای موزه مدنظر بود. توجه صرف به کلیات طراحی محوطه با غ‌موزه در مسابقه، موجب نادیده‌گرفتن مفهوم اصلی موردنظر پروژه یعنی دفاع مقدس در فضاسازی‌های بیرونی و عدم ارتباط مفهومی بین بنا و محوطه شده است.

نهایتاً طرح برگزیده برای بازنگری در طراحی و اجرا به «نقش‌جهان پارس» به مدیریت هادی میرمیران سپرده شد. با درگذشت هادی میرمیران، مشاور طرح به «برسیان پارس» زیر نظر ژیلا نوروزی تغییر کرد. به گفتۀ طراح، هدف اصلی جنگ، رسیدن به بهشت قرآنی است و باغ ایرانی نمودی از بهشت است. در نتیجه باغ ایرانی به عنوان ایدۀ اصلی طرح به کار رفته است.

با توجه به اینکه در باغ موزۀ دفاع مقدس هدف، حفظ ارزش‌ها و ترویج فرهنگ مقاومت بوده است، منظر باغ موزه در کانون توجه قرار می‌گیرد. برای رسیدن به این هدف می‌توان معیار «تطابق طرح با منظر دفاع مقدس» را بر اساس شاخص‌هایی در دو دستۀ «عناصر منظرین دفاع مقدس» و «مفاهیم دفاع مقدس» بررسی کرد.

این مجموعه شامل دو قسمت «باغ‌موزه» و «باغ‌دره» است که باغ دره یک محور پیاده و تفریحی است و باغ‌موزه برسلسله تپه‌های مشرف به باغ‌دره استقرار یافته است. به روایت طراح، مجموعۀ باغ_موزه بر اساس بیان مفهوم دفاع مقدس شامل سه بخش است: آگاهی، حس حضور و راه تعالی. در فضای بیرونی مجموعه بی‌ارتباط با فضا‌های داخلی این سه بخش در توالی هم در نظر گرفته نشده و عناصر منظرین طبیعی و مصنوع دفاع مقدس در محوطه چیده شده‌اند.

نقدی بر طرح باغ‌موزۀ دفاع مقدس

حیرت و حقانیت، دفاع، آرامش، شهادت و پیروزی از مفاهیم مورد نظر مجموعه هستند که در فضای بیرونی آن به صورت مجسمه‌وار چیده شده و تجسد یافته‌‌اند. اما مشاور طرح روشن نکرده که تأمین چنین مفاهیمی که نیازمند ادراک عقلی هستند در بستر هنرهای تجسمی چگونه ممکن است؟

اگرچه از دقت در اهداف اعلام‌شدۀ کارفرما هرگز برنمی‌آید که پروژۀ معماری منظر باغ‌موزه به معماری یک بنا تنزل داده شود، اما این رویکرد مهم‌ترین علت انحراف طرح به سوی یک پروژۀ ناموفق بوده است. تحلیل مفهومی دفاع مقدس حاوی معانی و مفاهیمی است که شیوۀ منظره‌پردازی مجموعه را به سویی جز ساختار کلاسیک باغ ایرانی سوق می‌دهد. منظر حماسی مهم‌ترین وجه آن است که در کانسپت رمانتیک باغ ایرانی کمتر قابل دستیابی است.

بنابراین مجموعۀ باغ‌موزۀ دفاع‌مقدس با آنکه در مکان مناسبی از جهت مساحت و دسترسی جانمایی شده، اما در ایجاد ارتباط با مخاطب ضعیف عمل کرده و نتوانسته پاسخگوی نیازهای عقلی و حسی (دو مرحله در فرایند ادراک منظر) باشد. در این مجموعه با تمرکز صرف بر روی بنای موزه، توجهی به منظر آن نشده است؛‌ در حالیکه فضای بیرونی می‌توانست در تعامل با فضاهای موزه فرصتی برای رساندن پیام واحد به مخاطب و ایجاد منظر روایی داشته باشد.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *