نشست «تقویت مرکز شهر تهران یا توسعۀ دانشگاه» به منظور بررسی رویکردهای مختلف به ساخت‌وساز در اراضی پیرامون دانشگاه تهران با سخنرانی زهرا نژادبهرام، عضو کمیسیون شهرسازی ومعماری شورای شهر تهران، شراره معدنیان، معاون شهرسازی و معماری شهرداری منطقۀ ۶ و سید امیر منصوری، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران، ۲۹ خرداد ۹۸ در گالری نظرگاه برگزار شد.
دانش طاهرآبادی، دبیر این پنل در طرح موضع نشست گفت: « طرح توسعۀ دانشگاه تهران در مساحتی بالغ بر ۲۸ هکتار و اخذ ۲۰میلیون دلار بودجه در قلب تهران از ۲۰سال گذشته مصوب شدهبود که چندی پیش پس از مخالفت‌های چندین‌ساله مردم، صاحب‌نظران و نمایندگان مردم در شورای پنجم شهر تهران و نمایندگان مجلس، توسط شورای عالی شهرسازی و معماری متوقف شد و برای اولین‌بار در طول تاریخ کشور مردم توانستند به کمک رسانه‌ها و فضای مجازی و نمایندگانشان در شورای شهر تهران در حوزۀ شهرسازی حرف خود را به کرسی بنشانند.امااکنون که این طرحبا خواست مردم متوقف شده تکلیف چیست؟ آیا باید عقب نشینی کرد تا مجددا محافل دولتی و حکومتی کار خود را ادامه دهند؟ صلاح شهر ما در چیست، گسترش دانشگاه یا حفظ بافت ارگانیک و تاریخی شهر؟»
زهرا نژادبهرام عضو کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران به عنوان اولین سخنران این نشست با تاکید بر نقش ذینفعان و مردم در پیشبردطرح‌های توسۀ شهری،به درس آموخته‌هایی از توقف طرح توسعۀ دانشگاه تهران اشاره کرد و گفت: «ما اجازه نداریم تا زمانی که مردم نسبت به اجرای طرحی مجاب نشدند، در خصوص اجرای طرح‌های از پیش تعیین شده و از بالا به پایین اقدام کنیم. مقاومت و اعتراضات مدنی در مقابل اجرای این طرح، فرصتی برای تجربه ای جدید در طرح‌های توسۀ شهری فراهم کرد».
وی ادامه داد:«ما قوانین خوبی داریم اما اینکه چقدر مورد استفاده قرار می‌گیرد محل بحث است. اتفاقی که در خصوص دانشگاه تهران افتاد نشان داد که می‌توان از این قوانین استفاده کرد و مصلحت شهر را هم در نظر گرفت.مسألۀ دیگر اینکه مراکز آموزشی و دانشگاهی باید نسبت به این مهم توجه داشته باشند که گسترش دانشگاه به این معنی نیست که ما می‌توانیم شخصیت‌های بزرگ علمی را در دل این دانشگاه‌ها پرورش دهیم. همچنین تعامل مردم با نهادهای مدنی عامل دیگری است که نشان داد، تعامل انسجام یافته و هدفمند و مصمم برای رسیدن به یک خواسته پاسخ مناسب را بدنبال خواهد داشت».
نژاد بهرام با اشاره به دیگر درس آموخته‌های طرح توسعۀ دانشگاه تهران اظهار داشت:«طرح‌های بالا به پایین پاسخگوی نیازهای امروز مردم نیست. امروز باید در یک تعامل مشترک،طرح‌های توسعه ای در اختیار مردم گیرد تا مردم نسبت به آن‌ها اعمال نظر کنند».
طرح‌های توسعه‌ای باید در تعامل مردم و نهادهای تخصصی و مدنی اجرایی شوند
عضو کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران با اشاره به مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری در خصوص توقف طرح توسعۀ دانشگاه تهران گفت: «این مصوبه دارای نکاتی است و پایان کار نیست بلکه آغاز دیگری است و با توجه به فرصت 6 ماهه این مصوبه در خصوص ارائه طرح،مردم و نهادهای تخصصی و مدنی باید در تعاملات مشترک، ارائه یک طرح مناسب را رقم بزنند».
وی اضافه کرد:«در طرح مصوب صراحتاً اشاره شده که دانشگاه فقط می‌تواند برای املاکی که تملک کرده و محدودۀ مصوب دانشگاه تهران، طرح ارائه کند. طرح ارائه شده نیز نیازمند نوعی هارمونی سازی است که متناسب با این محدوده باشد. در بخش دیگری آمده است که دانشگاه تهران، طرح جدید را باید باحضور نماینده سازمان میراث فرهنگی ارائه دهد و ضوابط محدوده بافت تاریخی در آن رعایت شود و نکته دیگر اینکه هیچ طرحی مگر با مصوبه کمیسیون ماده ۵ اجازه اجرا ندارد. اکنون مهم است که طرح سامان‌دهی چگونه و با چه معیارهایی به نفع مردم به سرانجام برسد».
در ادامه شراره معدنیان معاون شهرسازی و معماری شهرداری منطقه ۶ با بیان اینکه درست است که اکنون املاک محدودۀ دانشگاه تهران از فریز خارج شده‌اند اما تا زمانی که طرح به ما ابلاغ نشده اجازۀ انجام هیچ اقدامی را نداریم. او گفت:«محدوده دانشگاه تهران مرکز فرهنگی، هنری واجتماعی تهران و مورد توجه قشرعظیمی از مردم و هویت شهر است، بنابراین هر اقدامی قرار است در این محدوده انجام شود باید با توجه به هویت خاص آن شکل گیرد».
وی ادامه داد: «در مصوبۀ جدید نکات خیلی خوبی ذکر شده و حداکثر مشارکت شهروندان نیز در نظر گرفته شده است، حفاظت از ارزش‌های ملموس و غیرملموس بافت شهری دانشگاه به عنوان یکی از ارزشمند‌ترین بافت‌های شهری معاصر تهران، حفاظت و حمایت از کسب و کارهای مرتبط با دانش، جلب مشارکت مردم و پرهیز از تضییع حقوق آنان از مواردی است که باید در این طرح به آن توجه شود. بنابراین این بشارت به ما داده می‌شود که طرحی قرار است تهیه شود که در آن مردم نقش اول را دارند و البته ماهیت علمی و دانشگاهی آن نیز لحاظ خواهد شد تا شاهد احیاء این بافت باشیم».
معدنیان اضافه کرد: «اکنون که ما یک دستاورد خوب داریم باید از هیاهو و موضوعات چالشی پرهیز کنیم تا این طرح که توسط نهادبالادستی تعیین تکلیف شده، مسیر خود را طی کند. به نظر می‌رسد اکنون در جایگاه درستی قرار داریم و امیدواریم طرح نیز مسیر درستی را طی کند».
پیروزی روند دموکراتیک بر روند بروکراتیک در طرح توسعۀ دانشگاه تهران
سید امیر منصوری دیگر سخنران این نشست نیز با اشاره به اینکه در حوزۀ شهرسازی ایران برای اولین بار یک روند دموکراتیک توانست بر یک روند بروکراتیک غلبه کند،گفت:«به نظر می‌رسد ساختار اجتماعی ما در حال تغییر است و قدرت مردم کم‌کم در حال ظهور است».
وی در خصوص اینکه اکنون و بعد از توقف طرح توسعۀ دانشگاه تهران چه باید کرد، بیان کرد:« ۱۲ هکتار از املاک این محدوده توسط دانشگاه تهران خریداری شده است و اکنون باید دادخواهی کرد. نباید کسانی را که این ظلم را به شهر کردند، رها کرد. البته این دادخواهی در مقیاس خرد است اما دادخواهی در مقیاس کلان اینست که منافع و مصلحت شهر چگونه بنام آباد سازی زیر پای عده ای تخریب شد. در تهران فقط یک محدوده وجود دارد که حقوق آنجا بیشتر از حقوق مالکان و ساکنان است و آن هم محدوده دانشگاه تهران است».
این استاد دانشگاه با بیان اینکه مرکز شهر، مانند قلب انسان است و میدان انقلاب قلب تهران است اظهار داشت:«هر اقدامی که قرار است در این محدوده انجام شود به کل موجودیت تهران مربوط است، از این باب، این مسأله دارای اهمیت است. بنابراین نباید یک کاربری بزرگ مقیاس، این محدوده را در برگیرد. دانشگاه تهران به اندازۀ کافی بزرگ است اگر بخواهد بیش از این گسترش یابد، عملکردهای دیگر در این محدوده مغفول می‌ماند».
منصوری تصریح کرد: «میدان انقلاب محل وقوع مهم‌ترین اتفاقات است، بنابراین نمی‌توان سرنوشت یک منطقۀ مهم و استراتژیک را به دست یک مسئول دهیم تا مانند یک بنگاهدار با آن برخوردار کند».
نقص مصوبۀ شورای عالی شهرسازی در خصوص طرح توسعۀ دانشگاه تهران
وی با بیان اینکه مصوبه شورای عالی شهرسازی مصوبه‌ای خوب اما ناقص است گفت:«این مصوبه مسئولیت تهیۀ طرح را به دانشگاه داده که قبلاً با تصمیم آن بخشی از این محدودۀ تاریخی، فرهنگی و اجتماعی از بین رفته است و اکنون اگر طرح نامناسبی ارائه شود، مابقی آن نیز از بین می‌رود».
وی اضافه کرد: «مرکز زدایی، استراتژی تخریب تجمع و دیکتاتوری است. شهری که مرکز ندارد همبستگی و رشد اجتماعی در آن رونق نمی‌گیرد. اکنون مهم‌ترین موضوع این است که نهاد عمومی ما نباید منفعل باشد و باید یک سیاست ویژه و واحد برای سامان‌دهی مرکز تعریف کنند و بعد به دانشگاه ابلاغ کنند تا در ارائۀ طرح، آن سیاست را تعقیب کند. شورای عالی شهرسازی و معماری نیز باید بلافاصله یک مادۀ واحده برای سامان‌دهی مرکز شهر تهران تعریف کند تا دانشگاه تهران یا مالکان مطابق آن عمل کنند».
زهرا نژادبهرام در دور دوم سخنان خود با بیان اینکه در مصوبۀ جدید کلمۀ«توسعه» حذف شده و طرح جدید، صرفاًطرح سامان‌دهی است، گفت: «در طرح قبلی املاک زیادی تملک شده بود که فضاهای ناامنی را به شهر تحمیل کرده و املاک محدوده فریز شده بود، اکنون نیز طرح سامان‌دهی لغو نشده است ما فقط از فریز املاک عبور و آن را لغو کرده‌ایم».
وی با اشاره به اینکه اگر قرار است طرحی ارائه شود، باید سیاست‌ها و چارچوب‌های مشخص در قالب یک دستورالعمل شکل گیرد، گفت: «تدقیق سیاست‌های طرح، وظیفۀ نمایندگان مردم در شورای شهرو شورای عالی شهرسازی و نهادهای مرتبط است البته من منکر نگرانی اهالی و متضرران طرح نیستم اما سوپاپ‌های اطمینانی نظیر دبیرخانۀکمیسیون مادۀ ۵ و حضور نمایندگان دستگاه‌های مختلف، وجود دارد که اجازۀ عبور از حقوق شهروندی را به سهولت نمی‌دهد».
نژادبهرام با طرح این سؤال که«حرفه‌مندان، مردم و دانشگاهیان قرار است چه کنند؟»، گفت: «دستگاه‌های اجرایی، این فرصت را فراهم کنند و حرفه‌مندان طرح‌های هارمونیک، پیش‌طرح و اتود بدهند، پیش از اینکه بوروکرات‌ها پاسخ دهند. من از حرفه‌مندان می‌خواهم باور کنند این اشتباه رخ داده و حالا باید جبران شود و مردم هم خواهان این باشند که سیاست‌ها در قالب اهداف محله باشد نه توسعۀ تعیین‌شده».
سکونت پایه‌ای‌ترین محور بافت پیرامون دانشگاه است
عضو کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر با اشاره به اینکه «سکونت پایه‌ای‌ترین محور بافت پیرامون دانشگاه است»، گفت : « شهر وشهروندانش قرار نیست هویت خود را تغییر داده و رویکرد دیگری داشته باشند؛ لذا هر تصویبی بر پایۀ خدمات پشتیبان سکونت است».
نژادبهرام، گفت: «کالبد شهر تهران در پاسخگویی به کارکردهای آن است به عنوان مثال نماز در کالبدی به نام مسجد برپا می‌شود بنابراین ما نیازمند نهادی هستیم که نیازهای شهروندی ما را پاسخ و هویت اجتماعی، مذهبی و سیاسی‌مان را تعریف کند».
وی توضیح داد: «میدان انقلاب اگر هزار نماد هم برایش بگذاریم، همچنان مرکز اتفاقات مهم شهر و کشور است، تشییع پیکر آیت‌الله هاشمی از مقابل درب دانشگاه صورت گرفت؛ همۀ اعتراضات بین‌المللی و سیاسی مردم شهر تهران در این محدوده رخ می‌دهد؛ بسیاری اتفاقات مهم دیگر هم هست که در این مقال نمی‌گنجد؛ به هر صورت باید گفت، آنچه مهم است، کاربرد مفهوم سکونت در حوزۀ بافت پیرامونی دانشگاه تهران و حفظ هویت آن است».
شراره معدنیان نیز با بیان اینکه ما منتظر طی کردن مراحل مصوبه هستیم تا مطابق آن اقدام کنیم گفت: «با توجه به تغییراتی که در شهرداری تهران رخ داد و این نهاد را به سمت قانون‌مداری برده است و این موضوع یعنی نگاه مردم تغییر کرده است، مسئولین دانشگاه تهران دیگر تصمیم‌گیر نیستند و نمی‌توانند طرحی را ارائه دهند که مردم با آن مخالف هستند و باید با موج همراه شوند».
در ادامۀ نشست سید امیر منصوری با بیان اینکه باید تابوی انتقاد از برخی افراد را شکست: «اگر یک فرد یا نهاد مقدس حرفی را زد الزاماً آن حرف مقدس نیست، حرف باید مستقل از گوینده ارزیابی شود واگر خلاف گفت باید مقابل آن ایستاد. از آنجا که مسئولین ارائۀ طرح در دانشگاه تهران، مشغول بنگاهداری هستند شایستگی ارائۀ طرح را ندارند مگر اینکه این طرح در چارچوب سیاستی که به آن‌ها ابلاغ می‌شود تهیه شود. یک نهاد بالادستی باید حرف آخر را بزند تا هویت و کارکتر این محدوده مشخص شود».
وی ادامه داد: «باید فوران ایده صورت بگیرد و حرفه‌مندان ایده و طرح دهند و دستگاه‌های اجرایی این فرصت را ایجاد کنند تا بتوانند ایده دهند».
در این جلسه زهرا نژاد بهرام پس از طرح سؤالات و دغدعه‌ها از سوی برخی ذینفعان طرح توسعۀ دانشگاه تهران گفت: «در خصوص اینکه مردم چگونه می‌توانند در تهیه طرح سامان‌دهی نقش‌آفرینی کنند باید بگویم که مردم نماینده انتخاب کرده‌اند و نمایندگان آن‌ها نیز مدیران اجرایی را انتخاب کردند، یکی از وظایف شهرداری‌ها نیز ارائۀ طرح‌های موضعی و موضوعی است، در خصوص این طرح نیز شهرداری منطقۀ 6 باید درخواست کند که برای محدودۀ باقی‌مانده طرح مناسبی را ارائه دهند، وقتی ما مشاور می‌گیریم مشاور تمام ظرفیت‌ها را با هم در نظر می‌گیرد».
وی ادامه داد:«طرح‌های توسۀ شهری، دستکاری در بافت شهر است، لذا باید در فرایند طرح‌های بالادستی آسیب‌های آن طرح را پیش‌بینی کرد و راهکار برون‌رفت از آن را نیز ارائه داد».
این عضو شورای شهر افزود: «اشتراک منافع یکی از دلایلی است که منجر به توقف طرح توسعۀ دانشگاه تهران شد یعنی بسیاری از مردم به نوعی با دانشگاه تهران مرتبط بوده‌اند و این اشتراک منافع موجب دستیابی به مصوبۀ جدید شد. ایده‌آل‌های ما بسیار زیاد است اما باید با واقعیت‌ها زندگی کنیم، امروز پس از این همه سال، سرانجام یک سند در دست داریم هرچند به سندهای دیگری در پیوست آن نیاز است».
منصوری نیز با بیان اینکه اتفاقی که در خصوص دانشگاه تهران افتاد دو بعد محلی و ملی دارد گفت: «اکنون مردم توانستند حرفشان را به کرسی بنشانند و گام‌های بعدی را باید با تدبیر برداشت و گام بعد باید سیاستگذاری درست باشد لذا باید سیاستگذاران را حمایت کرد».
در پایان معدنیان گفت: «فضای جامعه ما دارای یک اشکال است، متأسفانه ما فراموش کرده‌ایم که باید با اجماع شیوه‌های علمی، عقلانی و خرد جمعی، جریانات را پیش ببریم تا سازندگی صورت گیرد. ما درگیر احساساتمان هستیم و این موضوع در برخی موارد پذیرفتنی نیست».
