گرافيتی یکی از شاخه‌هاي نقاشی دیواري است که عبارت است از به تصویر کشيدن نقش‌ها، اشکال، حرف‌ها، نشانه‌ها، نمادها، الگوها و کلمه‌ها روي دیوارها یا هر مکان عمومی‌اي که بتوان از آن به‌عنوان مکانی براي نوشتن، نقاشی، کنده‌کاري و خط‌کشی کردن استفاده کرد. دیوار نگاشته‌ها، به هرگونه علامت‌گذاري گفته می‌شوند که می‌توانند در شکل‌هاي نوشتن ساده حروف‌ها تا نقاشی‌هاي استادانه ظاهر شوند (کوثري، ۱۳۸۹). گرافیتی ، که مفرد آن گرافيتو است، واژه‌اي برگرفته از زبان ایتاليایی است. نقاشی دیواري به تصاویر یا حروف به کار برده شده در اماکن عمومی بر روي سطوحی نظير دیوارها یا پل‌ها که براي عموم قابل رؤیت باشند، گفته می‌شود. درواقع، گرافیتی در گذر زمان تغييرات زیادي یافته و به خراب کردن و از ریخت انداختن شناخته می‌شود. به مفهوم پوشاندن سطح یا دیوار با اسپري، ماژیک‌هاي رنگی غير قابل پاك کردن،» دیوارنگاري نوین «و یا با سایر مواد است. وقتی نقاشی دیوارنگاري بدون رضایت مالک صورت می‌گيرد، نوعی ونداليسم (خرابکاري/ خراب‌کردن اموال عمومی) تلقی می‌شود که در بسياري از کشورهاي جهان جرم تلقی می‌شود و تنبيهاتی قانونی براي آن وجود دارد (کوثري، ۱۳۸۹).
از نقاشی دیواري به منزله شيوه‌اي براي ارسال پيام‌هاي اجتماعی، سياسی و شکلی از تبليغات استفاده می‌شود. این دیدگاه‌هاي متفاوت و گاه متعارض نسبت به نقاشی دیواري سبب شده است که نقاشی دیواري به منزله پدیده جدید طی دو دهه اخير مورد توجه قرار گيرد؛ تا جایی که سياست مقابله جاي خود را به سياستی مثبت داده است (کریمی، ۱۳۹۱). به طوري‌که در برخی از کشورها اماکن مشخصی نظير دیواره پل‌ها، مجتمع‌هاي مسکونی، گاراژها، انبارهاي کالا و ایستگاه‌هاي قطار را در اختيار هنرمندان نقاشی دیواري قرار داده‌اند تا هنر خود را به نمایش بگذارند. بی‌شک نقاشی دیواري تعاملی ميان هنرمند و شهر است (کریمی، ۱۳۸۶). هنرمند نقاشی دیواري چيزي از شهر می‌گيرد و چيزي به آن می‌افزاید.
نقاشی‌هاي دیواري کار رفته در ایران، به سبب محدودیتهاي اجتماعی و انتظامی موجود، متنوع نيستند. ناگفته نماند که هنوز تجربه خود گرافرها هم در این زمينه چندان زیاد نيست. با این حال، در اینجا به چند نمونه از نقاشی‌هاي دیواري رایج‌تر که حداقل نمونه‌اي از آن مشاهده شده است، مورد بررسی قرار می‌گيرد (کوثري، ۱۳۸۹).
ترو آپ: برخی از نقاشی‌هاي دیواري کارشده در تهران و دیگر شهرها از نوع استنسیل هستند. نمونه‌هاي استنسيل از ابتداي انقلاب تاکنون رایج بوده است. استنسيل هم از لحاظ سرعت عمل و هم قابليت تکثير از نمونه‌هاي سریع نقاشی دیواري به‌شمار می‌رود (منصوری، ۱۳۸۹).
تصویر ۱: نمونه‌ای از گرافیتی دوران انقلاب به سبک استنسیل، مأخذ: کوثری، ۱۳۸۶
نقاشی‌هاي دیواري موجود را می‌توان در یک دسته‌بندي کلی به سه دسته تقسيم کرد؛ نقاشی دیواري رسمی، نقاشی دیواري غيررسمی، و نقاشی دیواري پوشاننده.
این روزها مجموعه‌ای از آثار استنسیل در سطح شهر دیده می‌شود که از انواع نقاشی دیواري رسمی، فاصله گرفته است و دو گرافیتی از این نوع گرافیتی‌‌ها در اینجا بررسی می شود:
تصویر -2 در چند پلان داستانی را روایت می کند. در پلان اول تصویری از شهید علی رضا توسلی معروف به ابوحامد فرمانده فاطمیون است که در پایین آن با رنگ قرمز نام شهید نوشته شده است.در پلان بعدی تصویر از حرم حضرت زینب بصورت خلاصه سازی شده با رنگ زرد نقاشی شده و در بالای آن پرچم قرمزی دیده می‌شود. در پشت تصویر حرم بر سطح سفیدی ، در بالا ترین قسمت نوشته «بسم الله رحمان رحیم» و «الا بذکرالله تطمئن القلوب» با خط مشکی رسم شده. اثر شاخصی از بزرگداشت این شهید هنوز ساخته نشده و گرافیتی کاران سعی در پر کردن این خلا با تکنیک استنسیل کرده‌اند. البته اگر مخاطب این شهید را نشناسد طرح حرم حضرت زینب کمک چندانی به بازشناسی این شهید به عنوان شهدای لشکر فاطمیون نمی‌کند. شاید بهتر بود تصویر دیگری از شهید ابوحامد اجرا می‌گردید و نام فاطمیون و نام ابوحامد در استنسیل استفاده می گردید.
تصویر۲. شهید ابوحامد
تصویر سوم به یک استنسیل با موضوع یادآوری حضور شهدا در زندگی روزمره است. در بالای استنسیل دو چشم با رنگ سیاه به مخاطب خیره شده‌اند. در پایین این چشم‌ها دو خط قرمز با دو فونت مختلف نوشته شده، «چشمان شهدا به ما دوخته شده». رنگ قرمز که نمادی از خون شهداست و چشمانی که به مقابل خیره شده عابران را دنبال می‌کند. شاید یادآوری باعث شود عابرین از گناه دوری نمایند. این چشمان مردانه در فرهنگ عامه ایران حضور داشته و مخاطب را به یاد پوسترهای نقاشی قدیمی از معصومین می‌اندازد که این روزها دیگر به عنوان نقاشی های ممنوعه در فضای عمومی حضور ندارند.
تصویر ۳
در حقیقت گروهی از جامعه باور دارند دولت و دستگاه‌های اجرایی آنطور که باید به آن نپرداخته‌اند.
بعضی از این مسایل، شامل مسائله ایثار و شهادت، شهدای مدافع حرم و مخصوصا شهدای فاطمیون هستند. در مقابل شهدای دفاع مقدس، در سطح شهر کم‌تر مکانی به بزرگداشت این شهدا اختصاص یافته است. حتی بعضی از آثار نقاشی(مانند نقاشی دیواری واقع در تقاطع بلوار کشاور و خیابان امیرآباد) نیاز به توضیح دارد که اثر مربوط به بزرگداشت مدافعان حرم است.
آثار گرافیتی استنسیل در مقابل این رویکرد رسمی در بی‌توجهی به شهدا در ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، تلاش می‌کند. برخی از این آثار بار معنایی بيشتري را به دوش می‌کشند که حاوي یک پيام اجتماعی یا سياسی است که با استفاده از افشانه‌هاي رنگی بر روي دیوارها، رسم می‌شوند.
