مقایسه معماری غربی با معماری ژاپن

متن حاضر ترجمۀ صفحات ۴۵ تا ۵۳ از کتاب The Japanese Sense of Beauty نوشتۀ Takashina Shuji که به تفاوت‌های معماری در غرب و ژاپن می‌پردازد.

بگذارید به دنیای معماری بپردازیم، پارتنون[1]، بخشی از میراث جهانی یونسکو در یونان است و اغلب با معبد بزرگ ایسه[2] در ژاپن مقایسه می‌شود (شکل ۱). همانطور که می‌بینید، معبد ایسه دارای دو ردیف ستون با تیرهایی است که به صورت متقاطع سقف شیبدار مثلثی در بالای ساختمان ساخته است. این تکنیک به عنوان ساخت و ساز ستون اصلی و سنگ سردر[3]شناخته می‌شود. پشتیبانی از پشت بام مهمترین کار در معماری است و دو روش برای انجام آن وجود دارد. راه اول شیوه ستون اصلی و سردر[4] است.

شکل ۱: پارتنون.

این رویکرد سنتی در ژاپن است و بیشتر ساختمانها از چوب ساخته می‌شوند ،زیرا درختان بسیار آسان تبدیل به ستون اصلی می‌شوند. از طرف دیگر در بین النهرین، ساختمانها از آجر ساخته شده بودند. آجرها برای ساخت ستون اصلی مناسب نبودند، بنابراین بین النهرین دیواره‌ها با آجر ساخته می‌شد و یک قوس را در بالای آن قرار می‌دادند. سنگی که به عنوان مصالح ساختمانی در اروپا استفاده می‌شد می‌تواند به همین طریق مورد استفاده قرار می­گرفت، و معمولاً به همان روش دیوارها ساخته می‌شد. در نتیجه، از زمان روم باستان، معماری غربی، معماری دیوارها بوده است. سبک گوتیک و سایر سبک‌ها از ستون‌ها به روش‌های مختلف استفاده می‌کردند ،اما دیوارها مهمترین عنصر ساختمان بودند. هنگام ورود به یک معبد ژاپنی مانند توشودایجی[5] یا انگاکوجی[6]، سقف، اولین عنصری است که به چشم می‌خورد. در ساختمان‌های غربی مانند پارتنون، این ستون‌ها یا دیوارهایی هستند که چشم را به خود جلب می‌کنند. سقف تقریبا نامرئی است. گفته می‌شود هنگامی که ناخدا متیو پری[7] در قرن نوزدهم وارد ژاپن شد و شهر ادو را از کشتی خود بررسی کرد، اظهار کرد که «شهر چیزی جز سقف» نبود.

این سخن درست است که در آن زمان از خلیج ادو، سقف‌های شهر بسیار پر جلوه بود (برای نمای مشابه به شکل۲ مراجعه کنید). از آنجا که سقف‌ها چیزی است که معماری ژاپنی را بی‌نظیر می‌کند، سبک‌های معماری در واقع با طراحی سقف آنها متمایز می‌شوند: سقف‌های گسسته ،سقف‌های شیروانی و غیره.

این شیوه طبقه‌بندی سبک‌های معماری در تضاد با غرب است، جایی که سبک‌ها بر اساس دورۀ آن‌ها تعریف می‌شوند: رومانسک[8]، گوتیک[9] و موارد مشابه. پری در سال 1853 وارد ژاپن شد. در سال 1860، به عنوان یک پاسخ دیپلماتیک، شوگان[10] گروهی را برای تأسیس سفارت به ایالات متحده اعزام کرد.

پرسنل سفارت با یک کشتی دریایی ایالات متحده سفر کردند، اما کشتی کانرین مارو[11] ژاپنی(اولین ناوچه جنگی ژاپن که ساخت آن در سال 1853 میلادی به کشور هلند سفارش داده شد-مترجم)، با ناخدایی کتسو کایشی[12] برای اثبات اینکه یک کشتی ژاپنی می‌تواند این سفر را نیز انجام دهد، آنها را همراهی می‌کرد.

شکل ۲: معبد بزرگ ایسه

در حقیقت، کانرین مارو اولین کشتی با خدمه ژاپنی است که تا آن زمان از اقیانوس آرام عبور کرده بود. گفته می‌شود هنگامی که اعضای سفارت ژاپن پس از توقفی در هاوایی وارد سان فرانسیسکو شدند، برداشت اول آنها این بود که شهرهای آمریکا چیزی نیستند جز دیوار. دیوارها همان چیزی بودند که چشمشان را جلب کرد؛ این تفاوتی بود که آنها متوجهش شدند.

پارتنون یک معبد است. این دلیل آن است که به جای چوب از سنگ ساخته شده است، که چوب در ابتدا روال انتخاب‌شده برای خانه‌های یونان بود، گرچه امروزه هیچ یک از آن خانه‌ها باقی نمانده‌اند. هر ستون پارتنون در حقیقت از قسمتهای کوچکتری از یک سنگ منفرد که در بالای یکدیگر قرار گرفته، ساخته شده است. توجه داشته باشید که چقدر پیش آمدگی لبه بام کم عمق است. آنها چیزی بیش از پوششی بر فضای محصور هستند. همانطور که اشاره کردم، پارتنون اغلب با معبد بزرگ ایسه مقایسه می‌شود. که همچنین از ستون‌های اصلی و سنگ سردر استفاده می‌کند. . در مرکز موناموجی بشیرا[13] یا «ستون‌های حمال» قرار دارد. این ستون از یک خط‌الرأس انتهایی پشتیبانی می‌کند و سقف به عنوان یک کلیت با قسمت‌های چنگالی‌شکل به نام چیگی[14] مهار شده است. یکی از تفاوت‌های اساسی پارتنون در عمق زیاد پیش‌آمدگی لبه بام‌ها است.

جغرافیای محلی و آب‌وهوا، بدون شک زیادبودن میزان بارندگی، یا احتمالاً وزش باد شدید تا حدی در اینجا دخیل هستند. تفاوت مهم دیگر: در پارتنون، خود معبد فضای مقدس است. همین مورد در مورد کلیساهای مسیحی در غرب نیز صدق می‌کند. در جهان غرب، جهان سکولار، در خارج از کلیسا قرار دارد. فقط فضای داخلی بنا مقدس است. اما در ژاپن هم خود ساختار و هم محیط طبیعی آن قلمروی الهی تلقی می‌شوند. به عنوان مثال، معبد بزرگ ایسه، توسط جنگل ایسوزو[15] احاطه شده است و کل منطقه مقدس است. با عبور از رودخانه ایسوزو، یکی در دامنه کامی[16] قرار دارد.

شکل ۳. نگاه کردن به کوه فوجی از نیهونباشی[17]، ادو” از مکانهای معروف آیزن[18] در ادو، قرن نوزدهم. کتابخانه ملی.

توری[19] چیست؟ می‌خواهم عکسی از کلیسای جامع نوتردام در پاریس به اشتراک بگذارم (شکل ۵). البته کلیسای جامع قلمروی خدای مسیحی است، اما کاربری اولیه کلیسا یک مکان ملاقات -دنیایی کاملاً سکولار- است و همیشه اینگونه بوده است. وقتی پا به داخل ساختمان بگذارید، در دنیای الهی هستید. اوضاع در ژاپن چگونه است؟ شکل ۶ یک نقاشی به نام کسوگا ماندالا[20] است، قدمت آن به دوره کاماکورا[21]، تقریباً همزمان با نوتردام می‌رسد. انواع بسیاری از سازه‌ها در نقاشی دیده می‌شود. این‌ها مهم هستند، اما این ساختمان‌ها تنها فضاهای مقدس نیستند. در حقیقت، کل منطقه مقدس است. حتی کوه کسوگا در پس زمینه، یک خدا است. کل صحنه دامنه کامی است؛ ساختمان‌هایی برای افرادی ساخته شده است که در آنجا عبادت می‌کنند. اگر نه از طریق معماری مانند غرب، چگونه جهان الهی از جهان سکولار در ژاپن متمایز می‌شود؟ پاسخ را می‌توان در شکل ۶ مشاهده کرد: یک ساختار دروازه‌مانند، چیزی شبیه به یک سرمایه است. به این توری گفته می‌شود و دامنه کامی را از محیط سکولار خود جدا می‌کند. حتی امروز، در سرتاسر ژاپن هر آرامگاه دارای یک توری در مقابل آن قرار دارد.

شکل۴: جنگل ایسوزو و معبد بزرگ ایسه.

با گذر از توري وارد فضاي مقدس مي‌شويم و دنياي سكولار را پشت سر مي‌گذاريم. اما از نظر کالبدی، یک توری به هیچ وجه کاری انجام نمی‌دهد تا این تمایز را صورت دهد. توری در ندارد و در هر صورت به راحتی می‌توان از آن گذر کرد. در گذشته، هنگامی که بازدید‌کنندگان از خارج از ژاپن از من سؤال می‌کردند «توری چیست؟» من جواب می‌دادم: «این دروازه در ورودی دامنه کامی است». اما در کشورهای دیگر، «دروازه» یا «ورودی» چیزی است که باید از آن عبور کرد تا بتوان وارد چیز دیگری شود که فراتر از دروازه است. به عنوان مثال، سه ورودی کلیسای جامع نوتردام در طول روز باز است، اما هیچ کس در شب مجاز به داخل‌شدن نیست. درها بسته می‌شوند، و داخل و خارج کاملاً از هم جدا شده‌اند.

شکل ۵: کلیسای جامع نوتردام

اما یک توری می‌تواند در هر زمان منتقل شود، یا به سادگی کنار گذاشته شود. شرکای خارجی من نمی‌فهمیدند چگونه چنین ساختاری می‌تواند هیچ تمایزی ایجاد کند. در حقیقت، تمایز، فیزیکی نیست بلکه کاملاً در ذهن ژاپنی است. در نتیجه، امروزه متخصصان می‌دانند که توری به تنهایی معنی انگلیسی دروازه را منتقل نمی‌کند، و به سادگی این سازه‌ها را می‌توان دروازه توری بنامیم.

شکل ۶: کسوگا ماندالا قرن سیزدهم. موزه ملی توکیو.

بنابراین، توری به طبیعت وصل شده‌اند و از آنجا که کوه‌ها در اندیشه مذهبی ژاپنی‌ها خدایان هستند، غالباً در طبیعت نیز قرار دارند. شکل ۷ توری‌های معروف در میاجیما[22] در آکی[23] هیروشیما[24] را نشان می‌دهد. توری بر موج‌شکن قرار گرفته است، به طوری که وقتی جزر و مد می‌شود، جزئی از آن در آب غوطه‌ور می‌شود. همه چیز پس از این توری، یعنی کل جزیره، مقدس است.

شکل ۷. میاجیما[25]

نزدیکی به طبیعت در زیبایی شناسی ژاپنی و ژاپن با طبیعت غربی کاملاً متفاوت است و غربی‌ها با طبیعت متفاوت رفتار می‌کنند. شکل ۸ یک عکس از باغ‌های معروف ورسای است. اینها به سبک کلاسیک باغ فرانسه ارائه شده است، که به طور کلی به عنوان یک الگو برای باغهای غربی تبدیل شده است. گلها تقارن جانبی دارند و حتی میانه گلها نیز در وسط با دقت در مخروط‌ها تقسیم می‌شوند. چشمه وسط عکس قابل مشاهده است، اگرچه در این عکس آب در حال حرکت نیست. این اثر خیره کننده است، اما کاملاً نتیجه تحمیل یک نظم مصنوعی به طبیعت است. در یک باغ ژاپنی، قرار است لمس انسان غایب باشد. مطمئناً نگهبانان انواع نگهداری را انجام می‌دهند، اما نتیجه این ظاهر مصنوعی را ندارد. شکل ۹ باغ زیرمجموعۀ دایسن[26] را در داخل معبد دیتوکوجی[27]، دقیقاً در جلوی ساختمان که در آن سر دایسن قرار دارد نشان می‌دهد.

شکل ۸: باغ‌های ورسای.

در این فضای بسیار محدود، منظره‌ای از کوههای عمیق برانگیخته می‌شود. باغ‌های ورسای به قدری زیاد است که قدم‌زدن در میان آنها خسته‌کننده است. باغ دایسن بسیار کوچک است، اما کوه‌ها و دره‌ها در داخل آن ایجاد شده‌اند. این یک باغ صخره‌ای است و ماسه سفید در وسط، جلوه‌ای از آبشار را به وجود می‌آورد. هدف این بوده که در فضای محدود موجود، یک منظر طبیعی را بازآفرینی کنند. البته، این کار توسط انسان‌هایی انجام شد که صخره‌های مناسب را پیدا کرده و آنها را به همین ترتیب مرتب کرده‌اند، اما برای ایجاد عمدی چیزی که به نظر می‌رسد مانند یک دره کوهستانی طبیعی است، نمونه‌ای از زیبایی شناسی ژاپنی در کار است.

شکل ۹. باغ در خارج از محل اقامت دایسن، معبد دیتوکوجی، عکس از میزونو کاتسوهیکو[28]

سپس موضوع فواره‌ها وجود دارد که برای باغ‌های غربی و پارک‌های ژاپنی نیز ضروری است. شکل ۱۰ فواره‌های باغ ورسای را نشان می‌دهد. در سوئیس، مردم به ژدو[29] در دریاچه ژنو، که صدها متر مستقیماً به سطح دریاچه سرازیر می‌شود، افتخار می‌کنند. اگرچه من می‌دانم که فواره‌ای که حتی بلند‌تر در از آن زمان در جاهای دیگر نصب شده است. از قرن هفدهم، باغ‌های ورسای مجموعه‌ای از فواره‌ها را داشت که از بالا و پائین و با زاویه‌های مختلفی آب را پرتاب می‌کرد تا چیزی شبیه به یک رقص باله توسط آب ایجاد کند. بنابراین فواره‌ها برای باغ غربی ضروری است. در حقیقت، آن‌ها کاملاً غیرطبیعی هستند. آب سرازیر می‌شود، اما فواره‌ها آن را به روش دیگر باز می‌گردانند. آنها یک تمرین قدرت انسانی در برابر طبیعت هستند. در ژاپن از زمان‌های بسیار قدیم از آب در باغ‌ها استفاده می‌شده است، اما همیشه به صورت آبشارها یا جویبارها یا حوضچه‌ها – همیشه مطابق با طبیعت.

شکل ۱۰: فواره‌ها، باغ‌های ورسای

شکل ۱۱ سالن ققنوس در معبد بیودوین[33] در اوجی کیوتو است. من می‌دانم که این معبد مرمت و بازسازی شده، به شکل قدیمی‌تر احیا شده است، اما در ابتدا به گونه‌ای طراحی شده بود که از همه‌جا حوضچه دیده شود، گویی که سالک در حال جستجو بر روی آب در سرزمین روحانی است. کارهایی که برای پرکردن آب در حوضچه مورد نیاز است، بنا بر گزارش‌ها برای مدت زمان طولانی به چالش کشیده است. به این ترتیب از آب در باغ‌های ژاپنی استفاده می‌شود.

شکل ۱۱. تالار ققنوس، معبد بیودوین[30] در اوجی[31]

فواره‌ها یک واردات معاصر غربی است. ما تفاوت مشابهی در علاقۀ غربی‌ها به بناهای برجسته مشاهده می‌کنیم. این یک موضوع از برنامه ریزی شهری است. بناهایی مانند برج ایفل (شکل ۱۲) و طاق نصرت [34]درست در وسط شهر قرار گرفته و برای جلب نگاه ساخته شده‌اند. این کار در ژاپن انجام نمی‌شود.

شکل ۱۲: برج ایفل.

با نگاهی به یک صد اثر چاپ بر روی چوب (اوکیوئه-مترجم) مشهور از ادو، اثر هیروشیگه[35] آشکار می‌شود که ادو تقریباً چیزی را که بتوان از آن به عنوان بنای یادبود نام برد، نداشت. حتی در حال حاضر، پیداکردن یک کارت پستال ژاپنی که به تنهایی یک ساختمان را نشان می‌دهد، غیرممکن است.

شکل ۱۳. آتش بازی دایمونجی[32]

کارت پستال قلعه هیمجی[36] همچنین شکوفه‌های گیلاس را به طور کامل نشان می‌دهد. ممکن است معبد کیناکوجی[37] در برف زمستان به تصویر کشیده شود. یا فصول ممکن است توسط یک جشنوارۀ خاص برانگیخته شود. در جشنواره معروف دایمونجی در کیوتو، شخصیت‌ها و تصاویر در آتش‌سوزی در کنار کوه بازسازی می‌شوند؛ شکل ۱۳ شخصیت «بزرگ»[38] را نشان می‌دهد. این رسم در ابتدا وداع با ارواح اجدادی بود که به خانه بن می‌آمدند، اما اکنون این یک جشنواره تابستانی عمومی‌تر است و اتفاقات مرتبط با جهان طبیعی مانند این در طول تاریخ ژاپن به نمایش می‌گذارد.

پی نوشت:

[1] Parthenon

[2] Ise Grand Shrine

[3] post-and-lintel

[4] posts—columns or pillars

[5] Tōshōdaiji

[6] Engakuji

[7] Matthew Perry

[8]Romanesque

[9] Gothic

[10] shogunate

[11] Kanrin Maru

[12] Katsu Kaishū

[13] munamochi bashira,

[14]chigi

[15] Isuzu

[16] kami

[17]Nihonbashi,

[18]Eisen

[19] Torii

[20]Kasuga Mandala

[21] Kamakura

[22]Miyajima

[23] Aki

[24]Hiroshima

[25] Miyajima

[26] Daisen

[27] Daitokuji

[28] Mizuno Katsuhiko

[29] Jet d’eau

[30] Byōdōin

[31] Uji

[32]Daimonji

[33] Byōdōin

[34] Arc de Triomphe

[35] Hiroshige

[36] Himeji

[37] Kinkakuji

[38]大