کهن الگوی باغ ایرانی به عنوان یکی از مهمترین الگوهای باغسازی در جهان، مشهورتر از معماری ایرانی، از عصر هخامنشیان تا دوران قاجار با حداقل تغییرات به حیات خود ادامه داده است. از دوران پهلوی و برای تطبیق باغ ایرانی با شهر مدرن، تلاش‌هایی برای احداث پارک شهری بر اساس اصول باغ ایرانی صورت پذیرفت، ولی به دلیل نگاه لوکس معماران به کالبد باغ ایرانی، ناکام ماند. عدم توفیق در حفظ حیات باغ ایرانی در شهر معاصر منجر به گسست در روند باغسازی ایرانی و حذف باغ ایرانی از منظر شهری شده است.
باغ برای ایرانی، معبد، فضای مقدس و مکان تأملی بود که مظاهر و نمادهای مهر و اناهیتا که الهه‌های باستانی ایرانی است، در آن گرد هم می‌آمدند. از این رو باغ ایرانی بر اساس فلسفه زیبایی‌شناسی ایرانی که نمادهای طبیعت را برمی‌گزیند، شکل گرفته است. هندسه باغ ایرانی هندسه مستطیلی است که صدر و ذیل دارد و از خطوط نرم و شکسته که همه نقاطش هم‌ارزش است و به نوعی صمیمیت و عدم رسمیت را القا می‌کند، اجتناب می‌کند. بدین‌ترتیب انسان ایرانی می‌تواند عناصر را به ترتیب اهمیت و قداستی که برایش دارد جایگذاری کند. انتخاب عناصر طبیعی و برتری دادن آن نسبت به یکدیگر، زیبایی‌شناسی ارزش‌گذاری شده (selective) ایرانی است.
این اصول با چنان قدرتی در وجود باغ ایرانی ریشه زده که حتی پس از ورود اسلام به ایران در مقابل فلسفه عدالت‌گرای اسلامی، مقاومت کرد و بر آن چیره شد. این در حالی است که تلاش‌های موفقی برای تطبیق لایه‌های مختلف زندگی ایرانیان با فلسفه اسلامی پس از ورود اسلام به ایران، دیده می‌شود؛ از جمله تغییر اصول شهرسازی متأثر از طبقه‌بندی اجتماعی به شهرسازی ایرانی-اسلامی یا تغییر معماری اقتدارگرای ایرانی به معماری انسان‌گرای ایرانی-اسلامی (به ویژه در نمونه‌های اولیه).
علی‌رغم تداوم زیبایی‌شناسی اولیه در باغ ایرانی در سراسر دوران اسلامی تا عهد قاجار، با تبدیل باغ به پارک و باغ ملی از اواخر این دوران و دوره پهلوی، شهرهای معاصر ایران شاهد گونه جدیدی از فضای سبز شهری شدند که در عین نوآوری‌های ارزشمند همچون عمومی شدن باغ، تدریجاً حس زمان و مکان و تسلسل ادراک مخاطب از باغ را از ایرانیان سلب کرد و باغ را در ردیف گمشده‌های تاریخ و چیزی مربوط به عهد باستان که جز تحریک حس نوستالژیک و برانگیختن ستایش تزیینی ارزش دیگری ندارد، قرار داد. در حالی که ریشه باغ ایرانی آنقدر قدرت دارد که می‌توان با خوانش جدید از آن نمونه‌های اختصاصی ایران امروز را خلق کرد.
