• خانه
  • آرشیو
  • نویسندگان
پنج‌شنبه 5 خرداد 1401
  • ورود
نظرآنلاین
  • صفحه اصلی
  • هنر
    • باستان شناسی
    • مدرنیته و هنر مدرن
    • نقد هنر
    • نقوش و تزئینات
    • نگارگری
    • هنر باستان
    • هنر معاصر
  • منظر
    • منظر شهری
    • سازمان فضایی شهر
    • باغ
    • مبانی نظری منظر
    • منظر طبیعی
    • منظر و جامعه
    • منظر راه
  • معماری
    • مسکن
    • مبانی نظری معماری
    • معماری معاصر
    • معماران
  • شهر
    • برنامه ریزی و مدیریت شهر
    • مبانی شهر
    • نوسازی شهری
    • مرمت شهری
  • محیط
    • مدیریت آب
  • گردشگری
  • نظرگاه
  • تماس با ما
بدون نتیجه
مشاهده تمام نتایج
نظرآنلاین
  • صفحه اصلی
  • هنر
    • باستان شناسی
    • مدرنیته و هنر مدرن
    • نقد هنر
    • نقوش و تزئینات
    • نگارگری
    • هنر باستان
    • هنر معاصر
  • منظر
    • منظر شهری
    • سازمان فضایی شهر
    • باغ
    • مبانی نظری منظر
    • منظر طبیعی
    • منظر و جامعه
    • منظر راه
  • معماری
    • مسکن
    • مبانی نظری معماری
    • معماری معاصر
    • معماران
  • شهر
    • برنامه ریزی و مدیریت شهر
    • مبانی شهر
    • نوسازی شهری
    • مرمت شهری
  • محیط
    • مدیریت آب
  • گردشگری
  • نظرگاه
  • تماس با ما
بدون نتیجه
مشاهده تمام نتایج
نظرآنلاین
بدون نتیجه
مشاهده تمام نتایج
صفحه اصلی شهر سازمان فضایی شهر

از هم‌گسیختگی پیکره‌بندی فضایی در شهرسازی معاصر ایران

محمد فرشیدی توسط محمد فرشیدی
دوشنبه 15 اردیبهشت 1399
در سازمان فضایی شهر, شهر, یادداشت
A A
0

شناخت پیکره‌بندی فضایی شهر معاصر و بررسی تحولات آن را شاید بتوان مهمترین عامل درک نحوه کنش‌های اجتماعی در شهر قلمداد نمود.  پیکره‌بندی یعنی مجموعه‌ای از روابط بین چیزهایی که به هم وابسته‌اند و یک مجموعه کامل با تمامی اجزای آن (به طور مثال یک شهر با تمامی خیابان‌هایش) را شامل می‌شود (Hillier,2007). تمایل به شهرسازی غرب و تسلط تدریجی اتومبیل‌ها در شهر از دوره پهلوی به بعد، موجب تغییر پیکره‌بندی شهر ایرانی از نظامی محله‌محور به نظمی شبکه‌ای گردید. برخورد این دو رویکرد با یکدیگر موجب اخلال در پیکره‌بندی فضایی  محله‌های قدیمی‌تر و ارتباط آن با سایر اجزای نوین شهر شده و در نتیجه کنش‌های اجتماعی نامناسب در چنین فضاهایی ایجاد شده است.  برطرف‌کردن این مسئله با بهره‌گیری از روش‌های نوین علمی از مهم‌ترین مسائلی است که شهرسازان معاصر می‌بایست بدان توجه نمایند.
خیابان‌کشی‌ها و توسعه کالبدی در ذات خود دو ارتباط ایجاد می‌کنند: اول بین فرم کالبدی و فرم فضایی و دوم میان عملکردهای کالبدی و عملکردهای اجتماعی و فرهنگی. رفتارهای انسان در فضا به سادگی اتفاق نمی‌افتند و تابعی از پیکره‌بندی فضا هستند. رفتارهایی مانند تعامل، اجتماع، اجتناب از تعامل، سکونت، گردهمایی و … فقط فعالیت‌هایی نیستند که در فضا اتفاق می‌افتند، بلکه الگوهایی هستند که از طریق سازمان فضایی ایجاد شده توسط بناها و محیط‌های ساخته شده به یکی از ارکان تولید فرهنگ منجر می‌شوند. به بیان دیگر رفتارهای ذکر شده ویژگی افراد نیست، بلکه پیکره‌بندی‌هایی است که توسط گروه‌ها یا مجموعه‌ای از مردم شکل گرفته‌اند و رابطه میان مردم و فضا در پیکره‌بندی افراد و پیکره‌بندی فضا نهفته است. 

از هم‌گسیختگی پیکره‌بندی فضایی در شهرسازی معاصر ایران
تصویر1: سمت راست – نقشه هم‌پیوندی بافت تاریخی همدان در سال 1297، سمت چپ – نقشه هم‌پیوندی بافت تاریخی همدان پس از توسعه در سال 1332. مأخذ: ایزدی و شریفی، 1394.

یکی از نمونه‌های توسعه‌های شبه مدرن در ایران شهر همدان است. همدان از جمله شهرهایی بوده که خیابان‌کشی‌هایی بر روی بافت قدیمی آن اجرا شد. طرحی که توسط گروه آلمانی به سرپرستی کارل فریش در سال 1332 انجام شد. با ایجاد خیابان‌های جدید، هم‌پیوندترین فضای شهر به خیابان‌های جدید (محورهای قرمز) اختصاص پیدا کرده است. بنابراین در کل می‌توان بیان کرد اگرچه مقدار هم‌پیوندی افزایش یافته ولی این افزایش هم‌پیوندی به دلیل عدم رعایت سلسله مراتب فضاهای ارتباطی و از طرفی کاهش شدید هم‌پیوندی در قسمت بازار که روزگاری هم پیوندترین قسمت شهر بوده، مثبت تلقی نمی‌شود و محدوده بافت تاریخی از نظر فضایی ایزوله شده است. (تصاویر 1و2)

از هم‌گسیختگی پیکره‌بندی فضایی در شهرسازی معاصر ایران
تصویر 2: میدان امام خمینی همدان، مأخذ: www.seeiran.ir

یکی از مهم‌ترین نقدهای موجود به برنامه توسعه‌های شهری در ایران در دوره معاصر، همین بی‌توجهی به ارتباط تمامی اجزای شهر و همگن‌سازی پیکره فضایی محلات است. اکثر پژوهش‌های مبتنی بر نظریه نحو فضا که پیکره‌بندی فضا را مورد بررسی قرار داده‌اند، به این نتیجه ختم شده که توسعه شهری به روش مدرن در بطن محله‌های قدیمی، موجب قطع ارتباط محله با سایر بخش‌های شهر و یا حتی سایر بخش‌های محله می‌شود. در واقع خیابان‌کشی‌های جدید به دلیل ماهیت خطی خود تمامی فعالیت‌ها و جاذب‌های فضایی را در خود جمع‌آوری کرده و نقش مهمی در پیکره‌بندی محلات می‌یابند. در نتیجه عبور ساکنین عملاً منعطف به  خیابان‌های جدید شده و نفوذپذیری در محلات به شدت کاهش می‌یابد. با تضعیف در پیکره فضایی محلات، پیکره‌بندی افراد نیز رو به افول نهاده و کنش‌های اجتماعی در فضای شهری محدودتر خواهد شد. همین امر باعث ایجاد مسائل اجتماعی دیگری نیز خواهد شد. ایزوله‌شدن بافت قدیمی شهر، سرزندگی محله را تحت تأثیر قرار خواهد داد و زمینه‌ساز بروز ناهنجارهای اجتماعی دیگر و افزایش احتمال وقوع جرم خواهد شد. حال آن‌که امروزه تلاش طراحان شهری و منظر در جهت افزایش تعاملات اجتماعی است و تحقق این امر جز با اصلاح پیکره فضایی شهر امکان‌پذیر نخواهد بود. 

بیشتر بخوانید

جایگاه نظام بهره برداری در پروژه های شهری

تحلیلی بر ساخت شهرهای جدید به منظور حل صورت مساله بحران مسکن

منابع:

  • ایزدی، محمدسعید و شریفی، عادل. (1394). ارزیابی طرح کارل فریش بر پیکربندی ساختار فضایی بافت قدیمی شهر همدان (با استفاده از تکنیک چیدمان فضا)، باغ نظر، (35): 15-26.
  • Hillier, B. (2007). Space Is the Machine: A Configurational Theory of Architecture; Cambridge University Press: Cambridge, UK. (Electronic edition).
برچسب ها: پیکره‌بندی فضاییسازمان فضاییفضای شهری
نوشته قبلی

سرداری که شهردار شد

نوشته‌ی بعدی

لزوم نگاه کل نگر در توسعه سیستم حمل و نقل شهر تهران

محمد فرشیدی

محمد فرشیدی

پژوهشگر دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

مطالب مرتبط - Related Post

جایگاه نظام بهره برداری در طرح های معماری و شهرسازی

جایگاه نظام بهره برداری در پروژه های شهری

پنج‌شنبه 29 اردیبهشت 1401
تحلیلی بر ساخت شهرهای جدید به منظورحل صورت مساله بحران مسکن

تحلیلی بر ساخت شهرهای جدید به منظور حل صورت مساله بحران مسکن

چهارشنبه 28 اردیبهشت 1401

هسته امن، پدافند غیرعامل، همسو یا خلاف جهت؟

پاویون، پاویون که می گفتند این است؟

مدیریت شهری کمتر هوشمند و انزوای شهروندان در اداره شهر

بررسی ابعاد مشارکت شهروندان در اجرای سند کاهش خطرپذیری تهران

نوشته‌ی بعدی
لزوم نگاه کل نگر در توسعه سیستم حمل و نقل شهر تهران

لزوم نگاه کل نگر در توسعه سیستم حمل و نقل شهر تهران

حذف مردم دلیل تنزل از مقیاس محله به واحد همسایگی

حذف مردم؛ سقوط از محله به واحد همسايگی

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

مطالب برگزیده

  • بررسی آرامگاه ها و آئین تدفین در زمان هخامنشی

    بررسی آرامگاه ها و آئین تدفین در زمان هخامنشی

    0 اشتراک ها
    اشتراک گذاری 0 توئیت 0
  • مدرن چيست؟

    0 اشتراک ها
    اشتراک گذاری 0 توئیت 0
  • عوارض شهرداری چیست و انواع آن کدامند؟

    0 اشتراک ها
    اشتراک گذاری 0 توئیت 0
  • رنگ های نمادین در هنر ایران

    0 اشتراک ها
    اشتراک گذاری 0 توئیت 0
  • سکه های هخامنشی

    0 اشتراک ها
    اشتراک گذاری 0 توئیت 0

مطالب برتر

  • در جریان
  • دیدگاه‌ها
  • آخرین
بررسی آرامگاه ها و آئین تدفین در زمان هخامنشی

بررسی آرامگاه ها و آئین تدفین در زمان هخامنشی

یکشنبه 2 اسفند 1388
مدرن چيست؟

مدرن چيست؟

دوشنبه 13 مهر 1388
عوارض شهرداری چیست و انواع آن کدامند؟

عوارض شهرداری چیست و انواع آن کدامند؟

دوشنبه 1 بهمن 1397
رنگ های نمادین در هنر ایران

رنگ های نمادین در هنر ایران

یکشنبه 11 خرداد 1399
نقدی بر شیوه اجرای تبصره 3 ماده 9 قانون حدنگار

نقدی بر شیوه اجرای تبصره 3 ماده 9 قانون حدنگار

6
تقلید بدون ¬حجت در سیمای شهری

تقلید بدون ­حجت در سیمای شهری

2
گردشگری، سفری مقدس

گردشگری، سفری مقدس

2
بررسی آرامگاه ها و آئین تدفین در زمان هخامنشی

بررسی آرامگاه ها و آئین تدفین در زمان هخامنشی

2
تاثیرات صنعت نفت در شهرهای ایران

تاثیرات صنعت نفت در شهرهای ایران

چهارشنبه 4 خرداد 1401
استقبال از بیان های جدید هنر در دنیای مجازی و انزوای هنرهای سنتی

بیان های جدید هنر در دنیای مجازی

دوشنبه 2 خرداد 1401
احیای تکنوکرات قنوات و زوال ارزش های معنایی منظر شهری تهران

احیای تکنوکرات قنوات

شنبه 31 اردیبهشت 1401
چرا ما کارناوال نداریم؟!

چرا ما کارناوال نداریم؟!

جمعه 30 اردیبهشت 1401

کپی رایت 1397-1400؛ کلیه حقوق این وب سایت متعلق به پژوهشکده نظر است.

  • پژوهشکده نظر
  • باغ نظر
  • منظر
  • هنر و تمدن شرق
  • گردشگری و فرهنگ
بدون نتیجه
مشاهده تمام نتایج
  • صفحه اصلی
  • هنر
    • باستان شناسی
    • مدرنیته و هنر مدرن
    • نقد هنر
    • نقوش و تزئینات
    • نگارگری
    • هنر باستان
    • هنر معاصر
  • منظر
    • منظر شهری
    • سازمان فضایی شهر
    • باغ
    • مبانی نظری منظر
    • منظر طبیعی
    • منظر و جامعه
    • منظر راه
  • معماری
    • مسکن
    • مبانی نظری معماری
    • معماری معاصر
    • معماران
  • شهر
    • برنامه ریزی و مدیریت شهر
    • مبانی شهر
    • نوسازی شهری
    • مرمت شهری
  • محیط
    • مدیریت آب
  • گردشگری
  • نظرگاه
  • تماس با ما

کپی رایت 1397-1400؛ کلیه حقوق این وب سایت متعلق به پژوهشکده نظر است.

خوش آمدید!

وارد ناحیه کاربری خود شوید

رمز عبور را فراموش کرده اید؟

رمز عبور خود را بازیابی کنید

لطفا نام کاربری یا آدرس ایمیل خود را برای بازنشانی رمز عبور خود وارد کنید.

ورود به سیستم