• خانه
  • آرشیو
  • نویسندگان
شنبه 7 خرداد 1401
  • ورود
نظرآنلاین
  • صفحه اصلی
  • هنر
    • باستان شناسی
    • مدرنیته و هنر مدرن
    • نقد هنر
    • نقوش و تزئینات
    • نگارگری
    • هنر باستان
    • هنر معاصر
  • منظر
    • منظر شهری
    • سازمان فضایی شهر
    • باغ
    • مبانی نظری منظر
    • منظر طبیعی
    • منظر و جامعه
    • منظر راه
  • معماری
    • مسکن
    • مبانی نظری معماری
    • معماری معاصر
    • معماران
  • شهر
    • برنامه ریزی و مدیریت شهر
    • مبانی شهر
    • نوسازی شهری
    • مرمت شهری
  • محیط
    • مدیریت آب
  • گردشگری
  • نظرگاه
  • تماس با ما
بدون نتیجه
مشاهده تمام نتایج
نظرآنلاین
  • صفحه اصلی
  • هنر
    • باستان شناسی
    • مدرنیته و هنر مدرن
    • نقد هنر
    • نقوش و تزئینات
    • نگارگری
    • هنر باستان
    • هنر معاصر
  • منظر
    • منظر شهری
    • سازمان فضایی شهر
    • باغ
    • مبانی نظری منظر
    • منظر طبیعی
    • منظر و جامعه
    • منظر راه
  • معماری
    • مسکن
    • مبانی نظری معماری
    • معماری معاصر
    • معماران
  • شهر
    • برنامه ریزی و مدیریت شهر
    • مبانی شهر
    • نوسازی شهری
    • مرمت شهری
  • محیط
    • مدیریت آب
  • گردشگری
  • نظرگاه
  • تماس با ما
بدون نتیجه
مشاهده تمام نتایج
نظرآنلاین
بدون نتیجه
مشاهده تمام نتایج
صفحه اصلی شهر برنامه ریزی و مدیریت شهر

بتِ ترسناکِ ستودنیِ غرب

امیر هاشمی‌زادگان توسط امیر هاشمی‌زادگان
سه‌شنبه 14 مرداد 1399
در برنامه ریزی و مدیریت شهر, شهر
A A
0

در طی قرن 14 سعی شد منظر شهر‌های ایران ترقی پیدا کند تا هم‌پای کشور‌های مدرن شود. مثلا ابتدا بولوار، پارک‌وی و بزرگراه جای خیابان و میدان قدیم را گرفت – همان ‌طور که مثلا ارتشِ متحدالشکلِ مرکزی جای تفنگدارانِ عشایری را گرفت. سپس تلاش شد تا با تاکید بر هویت ایرانی، صرفا فنون وارد نشود. چیزی که می ‌توان شروع مفهوم بومی ‌‌سازی برای ترقی منظر ایرانی عنوان کرد. مثلا ساخت بنایِ اداریِ مدرنی با شمایل و نقش ایرانی توسط دانشجویان اعزام شده ‌ای که تجربه ملموسی از تجدد اروپا داشته ‌اند و فراتر از فنون، قواعدی را آموخته‌ اند که با آن در خود محل، شهر سنتی (به تعبیری عقب ‌مانده از اروپا) را مترقی کنند. ایدۀ ترقی امروز نیز هست و شاهدیم برای مشکلات شهر دانش و قواعدی نظیر خیابان کامل، توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی (TOD)، دستورالعمل های یونسکو برای میراث فرهنگی یا مسائل محیط‌زیستی، قواعد راهنمایی و رانندگی، و بسیاری دیگر، به صورت مستقیم یا بومی ‌سازی شده برای منظر شهر‌های ایران توصیه و اجرا می ‌شوند.

اما چرا چنین ترقی در طی قرن 14 را نمی‌توان موفقیت محسوب کرد یا راضی بود؟ یعنی چرا مثلا پیاده محوری، توجه به حمل و نقل عمومی، کاهش پلاستیک، توجه به تغییرات اقلیمی، نظافت، سلامت، توسعه روابط اجتماعی، زیبایی شهر و حتی خود تاسیس رشته معماری ‌منظر تنها وقتی به دیده می ‌آید و مطلوب می ‌شود که در اروپا شکل بگیرد و سپس ما هم به آن بها می ‌دهیم و می ‌فهمیم که پیشینه عالی و مرتبطی در این زمینه ‌ها داشته ‌ایم!؟ یعنی چرا ایدۀ ترقی نمی ‌تواند از عهده پرکردن مسافتِ عقب ‌ماندگی تا مدرن شدن منظر را پر کند (اگر با فرض ایدۀ ترقی، فاصله ‌ای قائل باشیم)؟

بتِ ترسناکِ ستودنیِ غرب
تصویر 1: بومی‌سازی ایدۀ TOD و تصور اصلاحات در زون مفتح تهران برای مترقی کردن شهر و کاهش مشکلات آن

تا پیش از قاجار، ایرانیان خود را پایین ‌تر از کسی نمی ‌دانستند و هراس و شیفتگی و یا آرزوی برکشیدن ایران به سطح پیشرفت کسی یا چیزی را نداشتند. ولی از زمان قاجار مواجهه دردناکی با غرب رخ‌داد. در این مواجهه، جهانِ امن و آشنایی که نخبگان ایرانی در آن همسایگان و رقیب ‌های‌شان (عثمانیان و گورکانیان) را می ‌شناختند به جهان ناامنی که بازیگران بسیاری داشت تبدیل شد. بدین ترتیب چالشِ دور از فهمی به شکل «دشمنانی شکست ‌ناپذیر» و این «معضل فکری که چه باید کرد» مطرح شد. تا پیش از این مواجهه، اروپا به عنوان منطقه ‌ای مسیحی، خوار شمرده می ‌شد و شکست از کفار بعید به نظر می ر‌سید. ولی برخورد با اروپا ناگهان، «خود برحق ‌بینی» و «خود برتر‌بینی فرهنگ فاخر ایرانی» را میان زمین و آسمان نگه داشت. در این مواجهه به سبب شیوه‌ های برگزیدنی که در جریان بومی ‌سازی انجام شد، طولی نکشید که خوارشماری دیرینۀ کفار جای خود را به پرستش بی چون و چرای دستاوردهای اروپا داد.

بیشتر بخوانید

طرح محله اسلامی: بیم ها و امیدها

جایگاه نظام بهره برداری در پروژه های شهری

بنابراین ایدۀ ترقی (گفتمان ترقی) به عنوان نقطۀ مشترک «واردات مستقیم فنون» و «بومی‌ سازی قواعد»، معتقد است که در غرب ترقی اتفاق افتاده و برای توسعه باید طی دورۀ گذاری عقب ‌ماندگی ما جبران شود. مترقی کردن منظر طی قرن 14، هم با زور از بالا به پایین (با تاسیس آموزش عالی و مشروطه ‌خواهی) پی گرفته شد و هم با تربیت از پایین به بالا (با آموزش عمومی و خارج از تهران برای همه که امکان زورگویی محال شود). این در حالی است که ترقی یا تجدد ایرانی، به معنای «گذار از سنت به مدرنیته غرب» نیست. بلکه بیشتر به معنی بسترِ جهانیِ شدنِ جریان‌هایِ مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فکری و غیره است که ایران نیز می ‌خواهد به آن بپیوندد.

در نتیجه ایدۀ ترقی گرفتار در تصوری است که طی آن غرب به بتِ ترسناکِ ستودنی تبدیل شده است. مسیر طی شدۀ غرب تنها راه ترقی فرض می ‌شود که تخطی از آن مساوی با همیشه عقب‌ ماندن است. این درحالی است که باید بین «شاگردی کردن» و «باقی ‌ماندن در شاگردی» تفاوت گذاشت. ایدۀ ترقی، گرفتارِ دو‌قطبیِ تحقیر/تمجید است. ازاین‌رو نمی‌ تواند «فاصله انتقادی» خود را هنگام برداشت از غرب در بیرون از این دوقطبی حفظ کند و به تبع چون امکان بروزِ «شکلِ قدرتمندِ دیگری از ترقی» را به سبب نحوۀ مواجهه ‌اش با  غرب ندارد، همیشه مسافتِ پرنشدنی با کاروانِ ترقیِ غرب خواهد داشت.

* در نوشتن این یادداشت از نظریه مطرح‌ شده در کتاب «پیدایش ناسیونالیسم ایرانی، نژاد و سیاست بی‌جاساز» نوشته «رضا ضیا ابراهیمی» ترجمۀ حسن افشار در نشر مرکز و کتاب «نامیدن تعلیق» نوشتۀ «ابراهیم توفیق و همکاران» در نشر مانیا هنر استفاده شده است.

برچسب ها: بومی ‌سازی منظرحفظ فاصله انتقادیمواجهه با غرب
نوشته قبلی

شهرنشینی فیزیکی، حاصل تنزل مفهوم سکونت

نوشته‌ی بعدی

مسئله طرح های شهری و چشم انداز نهیلیستی شهر

امیر هاشمی‌زادگان

امیر هاشمی‌زادگان

دکتری معماری منظر، دانشگاه تهران

مطالب مرتبط - Related Post

طرح محله اسلامی: بیم ها و امیدها

طرح محله اسلامی: بیم ها و امیدها

جمعه 6 خرداد 1401
جایگاه نظام بهره برداری در طرح های معماری و شهرسازی

جایگاه نظام بهره برداری در پروژه های شهری

پنج‌شنبه 29 اردیبهشت 1401

تحلیلی بر ساخت شهرهای جدید به منظور حل صورت مساله بحران مسکن

هسته امن، پدافند غیرعامل، همسو یا خلاف جهت؟

پاویون، پاویون که می گفتند این است؟

مدیریت شهری کمتر هوشمند و انزوای شهروندان در اداره شهر

نوشته‌ی بعدی
مسئله طرح های شهری و چشم انداز نهیلیستی شهر

مسئله طرح های شهری و چشم انداز نهیلیستی شهر

از خوش نشینی تا مالکیت

از خوش نشینی تا مالکیت

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

مطالب برگزیده

  • بررسی آرامگاه ها و آئین تدفین در زمان هخامنشی

    بررسی آرامگاه ها و آئین تدفین در زمان هخامنشی

    0 اشتراک ها
    اشتراک گذاری 0 توئیت 0
  • مدرن چيست؟

    0 اشتراک ها
    اشتراک گذاری 0 توئیت 0
  • عوارض شهرداری چیست و انواع آن کدامند؟

    0 اشتراک ها
    اشتراک گذاری 0 توئیت 0
  • رنگ های نمادین در هنر ایران

    0 اشتراک ها
    اشتراک گذاری 0 توئیت 0
  • سکه های هخامنشی

    0 اشتراک ها
    اشتراک گذاری 0 توئیت 0

مطالب برتر

  • در جریان
  • دیدگاه‌ها
  • آخرین
بررسی آرامگاه ها و آئین تدفین در زمان هخامنشی

بررسی آرامگاه ها و آئین تدفین در زمان هخامنشی

یکشنبه 2 اسفند 1388
مدرن چيست؟

مدرن چيست؟

دوشنبه 13 مهر 1388
عوارض شهرداری چیست و انواع آن کدامند؟

عوارض شهرداری چیست و انواع آن کدامند؟

دوشنبه 1 بهمن 1397
رنگ های نمادین در هنر ایران

رنگ های نمادین در هنر ایران

یکشنبه 11 خرداد 1399
نقدی بر شیوه اجرای تبصره 3 ماده 9 قانون حدنگار

نقدی بر شیوه اجرای تبصره 3 ماده 9 قانون حدنگار

6
تقلید بدون ¬حجت در سیمای شهری

تقلید بدون ­حجت در سیمای شهری

2
گردشگری، سفری مقدس

گردشگری، سفری مقدس

2
بررسی آرامگاه ها و آئین تدفین در زمان هخامنشی

بررسی آرامگاه ها و آئین تدفین در زمان هخامنشی

2
طرح محله اسلامی: بیم ها و امیدها

طرح محله اسلامی: بیم ها و امیدها

جمعه 6 خرداد 1401
تاثیرات صنعت نفت در شهرهای ایران

تاثیرات صنعت نفت در شهرهای ایران

چهارشنبه 4 خرداد 1401
استقبال از بیان های جدید هنر در دنیای مجازی و انزوای هنرهای سنتی

بیان های جدید هنر در دنیای مجازی

دوشنبه 2 خرداد 1401
احیای تکنوکرات قنوات و زوال ارزش های معنایی منظر شهری تهران

احیای تکنوکرات قنوات

شنبه 31 اردیبهشت 1401

کپی رایت 1397-1400؛ کلیه حقوق این وب سایت متعلق به پژوهشکده نظر است.

  • پژوهشکده نظر
  • باغ نظر
  • منظر
  • هنر و تمدن شرق
  • گردشگری و فرهنگ
بدون نتیجه
مشاهده تمام نتایج
  • صفحه اصلی
  • هنر
    • باستان شناسی
    • مدرنیته و هنر مدرن
    • نقد هنر
    • نقوش و تزئینات
    • نگارگری
    • هنر باستان
    • هنر معاصر
  • منظر
    • منظر شهری
    • سازمان فضایی شهر
    • باغ
    • مبانی نظری منظر
    • منظر طبیعی
    • منظر و جامعه
    • منظر راه
  • معماری
    • مسکن
    • مبانی نظری معماری
    • معماری معاصر
    • معماران
  • شهر
    • برنامه ریزی و مدیریت شهر
    • مبانی شهر
    • نوسازی شهری
    • مرمت شهری
  • محیط
    • مدیریت آب
  • گردشگری
  • نظرگاه
  • تماس با ما

کپی رایت 1397-1400؛ کلیه حقوق این وب سایت متعلق به پژوهشکده نظر است.

خوش آمدید!

وارد ناحیه کاربری خود شوید

رمز عبور را فراموش کرده اید؟

رمز عبور خود را بازیابی کنید

لطفا نام کاربری یا آدرس ایمیل خود را برای بازنشانی رمز عبور خود وارد کنید.

ورود به سیستم