در هنگام مطالعه در حوزه بهداشت در حوزه مسکن آنگونه که بعد فیزیکی اهمیت پیدا کرده، به بعد روانی آن پرداخته نشده است. عوامل متعددی می ­توانند بر این موضوع تاثیرگذار باشند، مخصوصا در زمانه ای که زندگی با سرعت بسیار زیاد میان فضاهای کار و خانه در جریان است. کالبد فضاهای شهری هم که از انباشت آپارتمان­ های کوچک و بزرگ لبریز است و سوال اینجاست که «جای زندگی» کجاست؟ سوالی که مستقیما با مهمترین بعد هرم مازلو مرتبط است. نیاز انسان به فضاهای باز، و ارتباط با فضاهای بیرونی، در بهترین شرایط در باغ ها و فضاهای سبز وسیع بروز داده شدند و در مقیاس کوچکتر تبدیل شده اند به حیاط های آپارتمانی، تراس ها و بام ها. اما آیا این فضاها توانسته اند راهکاری برای پاسخ به این نیاز باشند؟

در یک مطالعه که توسط حمید و بابامیری (۱۳۹۱) صورت گرفته است، نتایج نشان داد که بین افراد ساکن فضای باز (سبز) و کسانی که آپارتمان نشین هستند از منظر سلامت روان تفاوت وجود دارد. سکونت در فضای باز به مدت طولانی باعث افزایش سلامت روان می شود و در بهبود مولفه های مربوط به سلامت روان اهمیت دارد. اما اگر می توان چنین تفاوتی را در کیفیت زندگی افرداد در کالبد شهری امروز ایجاد کرد چرا تاکیدی بر افزایش کیفیت این فضاهای باز و نیمه ­باز نمی ­شود؟

عدم تعریف امکان زندگی در فضاهای باز در آپارتمان ها موجب شده است که این فضاها بدل به محوطه­ هایی برای نگهداری از دستگاه های تاسیساتی، انباری و یا فضایی برای خشک کردن البسه شوند. که البته همین مسئله شده است بلای جان سازمان ­هایی چون زیباسازی شهرداری­ ها. حیاط­ها فضاهایی برای بازی کودکان، گذران وقت و … نیستند که به دلیل محوریت خودرو، بخش عمده ای از فضایشان اختصاص به رمپ ­ها و مسیرهای گردش خودرو شده اند.

از مهمترین دلایل برای فاصله گرفتن از مفهوم ذاتی­ که برای فضاهای باز در آپارتمان ها برنامه ریزی شده بوده است، ابعاد اقتصادی می باشد. مفهومی که مستقیما با فرهنگی با نام «بساز و بفروشی» عجین شده و بناها به جای خلق فضایی برای زندگی به خلق فضاهایی برای افزایش نقدینگی بدل شده اند. کارفرماها با همین حساب و کتاب، به زعم خود متراژی از بنای خود را با افکار شعرگونه معماران، حیف و میل نمی ­کنند! فضاهایی که قرار است اختصاص به تراس­ ها پیدا کنند، ممکن است از فضای باز سالن کم می ­کنند بنابراین چشمگیری لازم در نگاه اول برای خریدار صورت نگرفته و دلیل همان اقتصاد متزلزلی­ست که بر همه چیز سایه انداخته و کیفیت را تحت تاثیر قرار می ­دهد. روف گاردن های دکوراتیو و بی استفاده چنین ساختمان هایی در کنار، حیاط های بی رونق و خوردو محور همگی بر این نکته تاکید دارند که مباحث فرهنگی، کیفیت فضای زندگی و همچنین نوع و شکل معماری بسیار متاثر از اقتصاد هر جامعه است و دلایلی از این دست می­ توانند به شدت بر سلامت روان و بهداشت آن موثر باشند.

منبع:

• حمید، نجمه و بابامیری، محمد (۱۳۹۱) بررسی رابطه فضای سبز با سلامت روان. ارمغان دانش، مهر و آبان- ۱۷ (۴). صص ۳۰۹-۳۱۶