به دنبال آغاز عملیات اجرایی پروژه «معماری منظر خیابان حافظ» شیراز، از سوی برخی همکاران محترم سوالاتی مطرح شده که پژوهشکده نظر ضمن استقبال از مباحثه فنی با معیارهای علمی نکات ذیل را به آگاهی علاقه‌مندان می‌رساند:
1. مشارکت متخصصان وپاسخگویی به افکار عمومی در همه پروژه ها شهری باید روش اصلی مدیریت شهری باشد. در تاریخ ۱۸ آذر ۹۷ در هتل هما، طرح راهبردی زندگی پیاده شیراز و کانسپت‌های سه طرح زند، حافظ و شهید رمضانی برای کارشناسان و متخصصان دعوت شده تشریح شد. تا جایی که در عملکرد مدیریت شهری فعلی شیراز دیده می‌شود، این کار فقط در مورد پژوهشکده نظر انجام شده و سایر پروژه های شهری با توافق های درون سازمانی تعریف، تهیه و اجرا شده‌اند. همه گیر شدن این رویه برای ارتقای پروژه‌ها یک اصل غیر قابل اغماض است.
2. کمیته‌های فنی شهرداری‌ها، که معمولا از کارشناسان متوسط تشکیل می‌شود، قادر به راهبری مشاوری که تخصص بیشتری از آنها دارد نیست. لذا به طرح اشکالات جزیی می پردازند و یا با محافظه کارانه طرح را تایید می‌کنند. افزایش تعداد کارشناسان نیز تاثیری در کیفیت ندارد زیرا کمیت به کیفیت تبدیل نمی‌شود؛ یعنی نظر 50 نفر کارشناس متوسط به اندازه یک کارشناس قوی اعتبار ندارد.
3. حصول موفقیت برای یک پروژه، فقط در گرو طرح نیست. چه بسیار طرحهای پر قدرتی که در مرحله تصویب یا اجرا به دلیل اقتدار گرایی مدیران یا سوء استفاده مجریان قربانی تغییراتی می‌شوند که نتیجه عوض می‌شود. این اتفاق هم اینک در مورد دو پروژه پژوهشکده نظر در حال رخ دادن است. پس از تصویب دو پروژه کوچه‌باغ شهید رمضانی و پیاده‌راه حافظ با شرایطی که توضیح داده شد، قرار به اجرای پروژه تحت نظارت این مشاور شد. لکن پس از چند ماه تعلل مشکوک برای انعقاد قرارداد، ناگهان شرکت جهان‌نمای شهرراز، که سهم اصلی آن متعلق به کارفرماست، به عنوان ناظر پروژه انتخاب گردید. در حالیکه بخشنامه‌های سازمان مدیریت صراحت دارد که نظارت بر عهده مشاور تهیه کننده طرح است. اما به دلیل گردش مالی نزدیک به 50 برابری اجرا در برابر تهیه طرح، معمولا قدرت‌های پنهان تمایل به در اختیار گرفتن نظارت دارند. این رویکرد دو آفت اصلی دارد :
– اول، عملکرد ناظری که همان کارفرما باشد، از کنترل و پاسخگویی معاف می‌شود، چون شهرداری به عنوان کارفرما نمی‌تواند از خودش به عنوان ناظر شکایت کند. این که قانون سه رکن کارفرما، مشاور و پیمانکار را مستقل تعریف کرده در وهله اول برای حفظ سلامت روندهاست که در این دو مثال رعایت نشده است.
– دوم، تغییرات اجتناب ناپذیر طرح در روند اجرا است که حفظ وحدت طرح ایجاب می‌کند توسط طراح انجام شود. دخالت کسی که در طراحی نقش نداشته حتما طرح را مثله می‌کند.
4. توضیح برخی پرسش‌های مطرح شده :
در خصوص پله‌های جلوی جهان نما تصور آن بود که مسیر پیاده مسدود می شود. در حالی که طرح، مسیر را مسدود نکرده و پیاده‌ها بدون انقطاع در حاشیه شرقی خیابان از جنوب به شمال امکان تردد دارند.
کاربرد اصطلاح رسمی سازی در باغ ایرانی ناشناخته است. در ادبیات معماری ایران، رسمی بندی شیوه ای در تزئین معماری است. مقصود از این اصطلاح روشن نیست. اگر منظور منظره سازی در برابر ورودی باغ است که سابقه دارد. باغ شازده ماهان و باغ قدمگاه نیشابور نمونه‌های فاخر آن هستند؛ ضمن آن که این کار مداخله در باغ محسوب نمی شود. باغ جهان‌نما زمانی در مجاورت راهی بوده که به دروازه شهر می‌رسید. نقش امروز این راه، فضای جمعی و عرصه زندگی اجتماعی است. طبعآ طرح آن باید مناسب زندگی جدید در انطباق با ارزش‌های تاریخی باشد. تداوم صفه جهان نما به ضلع غربی آن، ارزش گذاری بر هندسه تاریخی باغ از طریق تاکید بر صورت آن در فضای بیرونی است. ضمن آن که باغ ایرانی، یک سبک واحد نیست و شیوه‌های متنوعی در طول تاریخ از بیش از اسلام تا امروز را تجربه کرده است.
سوال دیگر، ادعای تزئین‌گرایی پلکان در مقابل بی‌پیرایگی دیوار نیز ناشی از سهو در ملاحظه طرح است. شرایط موجود شامل پیاده رو از جنس سنگ بریده شده، درختان نخل، جدول بتنی، باغچه شهرداری، جوی آب و خیابان آسفالت همه افزوده‌های معماری سیویل است که هیچ ارتباطی با دیوار بی‌پیرایه جهان نما ندارد. ضمن آن که دیوار به واسطه فشار خاکریز داخل باغ در حال تخریب و فروریزی به سمت بیرون است. علیرغم آن که در مرمت اولیه باغ خطاهای سبکی رخ داده بود، طرح محوطه مجاور باغ متاثر از شیوه اصیل باغ جهان نما، ساده، عملکردی و فارغ از فرم‌های وارداتی است. تداوم زیبایی شناسی تاریخی از طریق تاکید بر طرح کاشت، نورپردازی هندسه فرمها و تزئینات و تدام پالت رنگی باغ انجام شده است.
اعتقاد نظری و عملکرد پژوهشکده نظر در جهت اصلاح رویه نادرست حاکم بر معماری و شهر سازی ایران، انجام اقدامات عام‌المنفعه است. در جهت تقویت بنیه نظری می‌توان از انتشار مجلات علمی، برگزاری کارگاه‌های نظریه‌پردازی، نشر کتاب و پژوهش‌های توسعه‌ای و بنیادی و انتشار مطالعات راهبردی در سایت نظرآنلاین نام برد. در بعد عملی، تمرکز پژوهشکده در انجام پروژه‌های الگو از جمله در زمینه باغ ایرانی، گردشگری فرهنگ، نوسازی بافت فرسوده و زندگی پیاده در شهر است.
در پروژه‌های شیراز نیز به همین سیاق به جای توافق اختصاصی، جامعه متخصص را مخاطب خود قرارداده و علاوه بر جلسه عمومی ارائه طرح، از طریق برگزاری کارگاه‌های نقد و بررسی با همکاری دانشگاه شیراز، به تبیین مسئله و ارزیابی موضوع با مشارکت اعضای شورای شهر و متخصصان و مهندسان مجرب پرداخت.
پروژه خوب، محصول فرآیند صحیح است که در 6 مرحله :
1.تعریف طرح
2.انتخاب مشاور
3.راهبری و تصویب طرح
4. نظارت و اجرا
5.مدیریت بهره برداری
6.اعمال بازخوردهای پس از اجرا به درستی و به دور از «فساد» و «نادانی» هدایت شده باشد.
هر اندازه که در 6 مرحله مذکور دو آفت فساد یا نادانی اثرگذار باشند، پروژه دچار کاستی می شود. لذا رسیدن به نتیجه موفق ایجاب می‌کند تا نظارت متخصصان و مشارکت شهروندان بر تمامی شش مرحله فوق با دو معیار گفته شده صورت پذیرد.
این پژوهشکده آمادگی دارد در خصوص هر یک از ابعاد قانونی، فلسفی، هنری و اجرایی پروژه، مشروط به رعایت شرایط صحیح مناظره حرفه‌ای و نقد علمی، با افراد مطلع به گفتگو بنشیند.
