تهران؛ بازمانده از هویت فرهنگی یا متاثر از چند هویتی؟!

هویت، پدیده ای چندوجهی، به مفهوم کیستی، امر ثابتی نیست، هویت آن هم از نوع فرهنگی، بازنمای ریشه فرهنگ، تمدن، تاریخ و و باورها و اعتقادات مردم سرزمینی است که در بستر فرهنگی جامعه شکل گرفته است. نمادهای فیزیکی و غیر فیزیکی در هر شهر، نمایش بخشی از هویت جامعه ای است که فرد خود را از آن می داند. هویت فرهنگی شهر، مانند صفحه اسکرین شات، ویترین، نما، و یا هر مولفه فرهنگی است که کیستی افراد آن جامعه را توضیح می دهد.

در این راستا گردشگری اقدامی در جهت یافتن، جستجو کردن و آشنایی با فرهنگ و زندگی مردمان و جوامع، فرآیندی است که  هویت فرهنگی یک شهر را پدیدار می نماید. چه بسا بتوان چنین پنداشت که گردشگری در سایه هویت فرهنگی می تواند نمود یابد، و شوق سفر را در میان گردشگران بیشتر نماید. تهران به عنوان پایتخت ایران از اهمیت استراتژیک بسیاری برخوردار است.

حال با شرایطی که متاثر از عوامل گوناگون بر شهر تهران حاکم شده است، ساکنین شهر تهران خود از دریافت این هویت فرهنگی بی بهره اند، بماند برای گردشگری.گردشگر امروز با ورود به شهر تهران که دیگر مانند قبل دروازه ورودی برای آن تعبیه نشده، و بخش عظیمی از بافت قدیمی آن چون گذشته مشاهده نمی گردد، هویت فرهنگی مشخصی را از آن دریافت می دارد یا متاثر چند هویتی خواهد شد؟

تنوع و چندگانگی فرهنگی اولین مولفه ای است که با ورود گردشگر به تهران نمایان می گردد. از یک سو بافت قدیمی شهر تهران، و از سوی دیگر ساختمان های مدرن که نوید یک شهر صنعتی را می دهند. شاید بتوان به رویکردهای متفاوتی که در سالهای بسیار، شهر تهران را دگرگون ساخته است، اشاره نمود.

برنامه ریزی هایی که به دور از یک نگاه استراتژیک و جامع و یا ماموریتی که بتوان آن را در حفظ میراث فرهنگی شهر در نظر گرفت، توسعه شهر چناران را به یک اقامتگاه، و یا محل عبور و مرور مبدل نموده است. اصالت فرهنگی تهران رنگ های متفاوت به خود گرفته است. شاید از یک دیدگاه، بافت قدیمی تهران را در بخش های خاصی و منتسب به محله های قدیمی متمرکز می دانند (عودلاجان، سنگلج، بازار، چاله میدان و محله دولت) و شاید در دیدگاهی متفاوت تر بر این باور هستند که با شعار «تهران؛ شهری برای همه» چند هویتی را نوعی اصالت تلقی نمایند.

از این رو که تهران شهر چند اقلیم است و هر قومیت، نژاد و فرهنگی می تواند با ورود به پایتخت عنصری از وجود خویش را در آن دریابد. بی شک اصالت فرهنگ می تواند در راستای شناخت بهتر از هویت فرهنگی یک شهر، مورد توجه گردشگران باشد و نوعی جاذبه گردشگری تلقی گردد. با ویژگی هایی که از شهر تهران به چشم می خورد، یک هویت یکپارچه و منسجم در دید گردشگر قرار نمی گیرد، تنها بخش هایی از شهر نماد تاریخ و گذشته تهران عصر قاجار هستند و باقی مناطق نیز در زیر ساختمان های آسمان خراش مدفون گشته اند. در این میان چندگانگی فرهنگی نیز از تردد روزانه به تهران نمایان می شود.

اگرچه اصالت فرهنگی منحصر به فرد یک شهر، خود از ارزش های فرهنگی در گردشگری به شمار می رود، با این حال شاید باید با وضعیت فعلی داستان دیگری برای گردشگری تهران نقل کرد. تهران به جهت تنوع هم در بناهای شهر، هم مسیر تردد و عبور و مرور، المان فرهنگی منحصر به فردی از یک ویژگی مشخص را با خود به همراه ندارد.

این امر خود نکته ای برای تصویرسازی شهری برای همگان است! نه فقط مناطق قدیمی تهران، بلکه معماری مدرن و ساخت و سازهای جدید نیز خود می توانند گردشگر از قشرهای متفاوتی را به خود جلب نمایند. اگرچه در نگاه کلی چندگانگی هویتی تهران به عنوان یک آسیب در نظر گرفته می شود، اما می توان در شرایط فعلی برنامه های متفاوتی از گردشگری را برای این تنوع در نظر گرفت.

تهران می تواند به عنوان پایتخت، شهر چند اقلیم و فرهنگ ایرانی در نظر گرفته شود که برای گردشگران متفاوت با علایق گوناگون جاذب بوده و بخش های متنوعی از جاذبه های فرهنگی گردشگری را برای گروه های مختلف گردشگران فراهم نماید. این امر مستلزم برنامه ریزی جامع و رویکرد یکپارچه به گردشگری شهر تهران می باشد.