عدالت فضایی، شاخه‌ای از عدالت اجتماعی است که مرکز اصلی برنامه‌ریزی تأسیسات شهری نیز محسوب می‌شود. عدالت فضایی، وضعیت محلات را از نظر شیوۀ توزیع خدمات و میزان برخورداری از شاخص‌های مختلف اقتصادی ـ اجتماعی و زیربنایی بررسی می‌کند. بافت‌های فرسوده‌ی تهران یکی از پیامدهای تخصیص ناعادلانه‌ی منابع در فضا و تبعیضات مکانی هستند که به موجب عدم قدرت انطباق با آهنگ غیرقابل تصور تحولات فناوری، اجتماعی-اقتصادی و… کارایی خود را در گذر زمان از دست داده است.

پس از دوره قاجار، با انتخاب تهران به عنوان پایتخت و قبول نقش سیاسی زمینه منطقه بندی اولیه، تشکیل تبعیض طبقاتی در فضا و تبدیل زمین به کالا فراهم آمد. به طوریکه علاوه بر ارزش مصرفی، ارزش مبادلاتی نیز پیدا کرد. در دوران پهلوی درپی افزایش منابع شهری و افزایش سهم نفت عوامل تولید در فضا نقش اساسی یافت. جامعه‌ ای که با شرایط حاصل آمده از قدرت انطباق برخوردار بودند با بهره برداری از منابع و در پی آن افزایش درآمد واقعی به عنوان بازیگران اصلی درون فضا و صاحبان رکن تولید (زمین و سرمایه) تبدیل شدند که نیروی کار ارزان را در خدمت گرفتند. نیروی کار مذکور به دلیل عدم داشتن سرمایه و دانش، مجبور به تحمل سازوکار شکل گرفته شدند. آنچه اتفاق می افتد به عقیده لوفور فضا قلمرو جریان های سرمایه، پول، کالاها و اطّلاعات را بازنمایی می کند و همچنان عرصه نیروهای هژمونیک جامعه باقی می ماند.

صاحبان سرمایه با در اختیار داشتن جریان های پول، سرمایه، کالا و اطلاعات به بهره برداری از توزیع منافع و منابع پرداختند و گروه های کم درآمد، ناگزیر از تحمّل اثرات سو و فضایی ناشی از این مسأله شدند. از جمله می توان به سکونت اقشار مرفه، کارمند و تحصیل کرده به نواحی شمالی شهر پیرامون بخش های مدرن، اداری و نظامی در شمال شهر و سکونت قشر کارگر نیز در جوار فعالیت های صنعتی در نواحی جنوبی و قدیمی شهر اشاره کرد.

سازوکار ایجاد شده ی مذکور، ارزش منابع در اختیار اقشار توانمند را افزود و به همان میزان به کاهش کیفیت منابع در اختیار قشر کارگر موجب شد. در واقع، فضا به نحوی به کار گرفته شد که کنترل بر مکان ها و تفکیک بخش ها انجامید. از این رو مکان هایی که قشر کارگر در آن محصور به جریان های فضایی و اسیر بازی های سرمایه داری بود رو به افول گذاشت و با گذر زمان با ادامه ی روند روابط و جریان های فضایی به تدریج فرسوده تر شد.

به طور کلّی سازوکارهای فضایی در گذر زمان موجب تشدید تخصیص ناعادلانه ی منابع- که عامل شکل گیری بافت فرسوده هستند- شد و آهنگ تغییرات فضایی را افزایش داد و مکان های سکونت روز به روز درگیر نابرابری های بیشتری گردید (تصویر ۱).