پایگاه تحلیلی - خبری نظرآنلاین

رسانه راهبردی - انتقادی پژوهشکده نظر

کنوکارپوس، عنصر غیر برگزیده طبیعت در منظر اهواز

چکیده: منظر شهر اهواز در تقابل با کنوکارپوس رو به نابودی رفته در حالی که پتانسیل های طبیعی زیادی در بخش گیاهی خود داشته که به دلیل سهل انگاری با خطر جدی مواجه شده  اند.

اگر عناصر منظر را  عناصر برگزیده طبیعت بدانیم، حال این سوال مطرح می شود که اگر عنصری خارج از چارچوبی که طبیعت برگزیده به منظر یک محدوده وارد کنیم، چه آسیب های احتمالی را بدان وارد خواهیم کرد؟

در طی سالیان دراز، بوم هر محلی عناصری را برگزیده که با انطباق بر شرایط طبیعی و زیستی منطقه، توانسته اند در کنار انسان به رشد و حیات خویش ادامه دهند. پوشش گیاهی اقلیم گرم و مرطوب شهر اهواز نیز از این قاعده مستثنی نبوده و گیاهانی مانند نخل، برهان، کنار، کهور، گل کاغذی و … توانسته اند تصویر ذهنی ماندگاری در خاطرات جمعی ساکنین این شهر ثبت کنند. اما با تصمیمی اشتباه در سال 1382 توسط شهرداری، گیاهی وارداتی به نام کنوکارپوس رفته رفته جای خود را در فضای شهری اهواز باز کرده و با رشدی بسیار بالا اکنون بخش وسیعی از شهر را پوشش داده و به معضلی بزرگ برای این سازمان تبدیل شده است.

کنوکارپوس، عنصر غیر برگزیده طبیعت در منظر اهواز
تصویر 1: عکس قدیمی ازپوشش گیاهی میدان مجسمه اهواز (شهدای فعلی)

از سه منظر می توان ورود و تکثیر بی رویه این گیاه را در شهر اهواز دچار ایراد دانست:

نخست مشکلاتی است که نگهداری و مراقبت از این گیاه رقم زده است. این درخت به معضل اول مدیریت شهری تبدیل شده  و به دلیل رشد سریع و پخش شدن سریع ریشه ها در سطح زمین، موجب آسیب و مشکلات فراوان در شبکه برق و خطوط انتقال نیرو، هرس بسیار سخت و پرهزینه و با ریسک خطر بالا، بالا زدن ریشه‌ ها و تخریب شدید و گسترده معابر و خیابان ‌ها و آسفالت ها شده است.

مورد دوم مشکلات زیست محیطی است که کنوکارپوس با خود همراه کرده است. عدم رشد هرگونه گل و گیاه در اطراف این درخت، تضعیف شدید درختان مجاور حتی نخل ‌ها و کُنار‌های سی ساله، از بین رفتن زیستگاه طبیعی پرندگان و حشرات، ایجاد فقر شدید و عمیق در خاک به علت مصرف بیش از حد مواد آلی و ریز مغذی ها، نابودی میکروب ‌ها و قارچ‌ های مفید موجود در خاک، تکثیر بی رویه و غیرقابل کنترل به علت تولید بسیار زیاد بذر و قوه نامیه ١٢ درصدی، از جمله مضرات این درخت عنوان شده است. علاوه بر همه این ها گرده افشانی این درخت موجب ایجاد حساسیت های شدید و مشکلات تنفسی برای شهروندان شده است.

مورد سوم تغییری است که این درخت در منظر شهر ایجاد کرده و قدم به نابودی خاطرات و تصاویر ذهنی از فضاهای شهری برداشته است. ساکنین قدیمی اهواز تصویری سرشار از نخلستان ها، درخت های کنار و برهان حاشیه رودخانه، گل کاغذی و شمشادهای اهوازی بر سر در خانه ها و بلوارها را در ذهن خود داشته اند ولی اکنون سرتاسر شهر را درخت ناآشنای کنوکارپوس احاطه کرده است. (تصویر 1)

کنوکارپوس، عنصر غیر برگزیده طبیعت در منظر اهواز
تصویر 2: کاشت بی رویه درختان کنوکارپوس در شهر اهواز

 از آنجا که عینیت و ذهنیت منظر شهر با هم پیوند ناگسستنی دارد، آسیب هایی که یک عنصر بیگانه به یک بستر شهری وارد می کند از هر دو جهت قابل توجه است. منظر شهر اهواز در تقابل با این مهمان ناخوانده رو به نابودی رفته در حالی که پتانسیل های طبیعی زیادی در بخش گیاهی خود داشته که به دلیل سهل انگاری و عدم دانش کافی از ویژگی های بوم شناختی منطقه، با خطر جدی مواجه شده  اند.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

محمد فرشیدی

محمد فرشیدی

پژوهشگر دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز
میزان مطالعه مطلب