پایداری در شهر- بندری به چه معنی است؟ چرا شهر-بندرها رویکرد به سمت پایداری را انتخاب کرده اند؟ شهر-بندرهای پایدار دارای چه ویژگی هایی هستند؟ تعارض های شهر با بندر در شهر-بندرهای پایدار چگونه از بین می رود؟
در حال حاضر، بنادر و شهرهایی که در همجوار آنها واقع شده اند، با تغییرات قابل توجهی روبرو می باشند. ارتباط میان شهر و بندر، رابطه بسیار پیچیده ای است که تاثیرات چندجانبه در ابعاد مختلف فرهنگی-اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی را شامل می شود. شهرهای بندری، میراث تاریخی غنی دارند، اما در شرایط متغیر اقتصادی که اغلب از سمت دریا و تجارت دریایی بر شهر-بندرها تحمیل شده است، مجبور شده اند امکانات و شکل ظاهری شهری خود را تغییر دهند تا بتوانند با چالش های جدید محلی، ملی و بین المللی روبرو شوند.
چالشهای شهر-بندرها
این چالش ها ناشی از مواردی مانند توسعه صنایع سنگین در محدوده بنادر، ظهور کانتینراسیون و تغییر در نحوه حمل و نقل کالای دریابرد، تغییر کاربری اراضی همجوار بنادر هستند که موجب گردید تا مسئولان شهرهای بندری بازسازی و احیا مناطق قدیمی بندری را برای مصارف جدید کاربری، تفریحات ساحلی و دریایی، بازگرداندن مردم و زندگی شهری به سمت دریا را در چارچوب توسعه پایدار در دستور کار قرار دهند.
در کشور ما 11 بندر بزرگ بازرگانی وجود دارد که 9 بندر به طور کامل شهر-بندر بوده و 5800 کیلومتر ساحل در نوار ساحلی جنوبی و شمالی کشور نیز از این استعداد برخوردارند که اکنون با چالش های پیش گفته مواجه هستند که برای برون رفت از آن بهره گیری از تجربیات دیگر شهر-بندرها و فعالیت در چارچوب دستور کار جهانی توسعه پایدار (Sustainable Development) امری اجتناب ناپذیر است. تجاربی که بیش از سه دهه است در شهر-بندرهای اروپایی به کارگرفته می شود و ادامه راه را در توسعه پایدار جستجو می نمایند. اما توسعه پایدار به چه معنی است؟ و در شهر-بندرهای پایدار چه المان هایی را باید مورد توجه قرار داد؟
همه این موارد پرسش هایی هستند که اکنون برای بسیاری از مقامات شهرهای بندری که در جهت بهبود رفاه محیط شهری کار می کنند مطرح می باشد و اهداف توسعه پایدار، چشم انداز و نقشه راهی را تعریف می کند که در آن فرصت های برابر برای شهروندان، ارتقا محیط زندگی سالم با دسترسی به فضای سبز و افزایش تاب آوری در برخورد با تغییرات اقلیم یا بحران های دیگر را در شهر-بندرهای پایدار فراهم می نماید. با این توصیف برای اینکه بتوان شهرهای بندری را به سمت توسعه پایدار ترغیب کرد، باید ظرفیت های ذاتی و نهفته در ساختار شهر-بندرها را در برنامه ریزی های مشترک شهر با بندر به عنوان ویژگی های توسعه پایدار مورد توجه قرار داد.
انتظار از شهر-بندرهای پایدار
لذا حداقل انتظار عمومی از شهر-بندرهای پایدار تامین یا برخورداری از ویژگی های به شرح زیر می باشد و امید می رود در برنامه ریزی و تدوین طرح های جامع شهری و بنادر کشورمان مد نظر قرار گرفته و شکاف یا فاصله پایداری را کاهش دهیم.
- دسترسی آسان به کالا و خدمات برای شهروندان فراهم و فرصت های امرار معاش را تسهیل نماید.
- توسعه فعالیت های بندری منجر به افزایش اشتغال ساکنان و کاهش فقر در شهر گردد.
- ترکیب خدمات و کارکرد شهر با بندر توانایی رقابت برای جذب سرمایه گذاران و مهاجران را افزایش دهد و با افزایش تولید ناخالص داخلی شهر، ارزش اقتصادی شهر-بندر افزایش یابد.
- به جهت برخورداری شهر از بندر به عنوان کانون تجارت، با گسترش خطوط مواصلاتی با شهرها و روستاها و مناطق پیرامونی، دسترسی به بازارها تسهیل و موجب رونق اقتصادی بیشتر شهر-بندر می شود.
- با بهره گیری از فناوری های نوین در استفاده از ظرفیت زیرساخت های طبیعی و ایجادی بندر، صرفه جویی در مصرف انرژی برای ساکنان پیرامونی بندر را پدید آورد.
- برنامه ریزی برای کاربری مجدد اراضی در حدفاصل بندر با شهر حیات جدیدی در تعامل شهر با بندر به وجود آورد.
- با تعریف مشاغل متنوع شهری- بندری، حضور زنان در را در مشاغل مربوطه افزایش و به برابری جنسیتی عینیت بخشد.
- با ایجاد مسیرهای پیاده و تفرجگاه های عمومی در محدوده بنادر، به حق دسترسی مردم به دریا و آب هویت داده و سلامت روانی و فیزیکی مردم کمک نماید.
- مقامات شهری می توانند با برقراری اهداف مشترک با ذی نفعان و بازیگران مهم شهری روند رو به رشد شهر-بندر را تسریع نمایند.
- با توسعه فضاهای سبز به ویژه در مسیرهای تردد و پیاده عمومی و حفاظت از اکوسیستم شهری نظیر سواحل، برکه ها، جنگل ها و تالاب ها و محافظت از تنوع گیاهی و جانوری، جذابیت محیط زیست شهری برای ساکنان و گردشگران افزایش می یابد.
- تقویت و توسعه زیرساخت های بندری میزان تاب آوری شهر را در مقابل سیلاب ها و سایر بلاهای طبیعی کاهش می دهد.
- بنادر تحت تاثیر طیف گسترده ای از مسائل زیست محیطی (انتشار آلودگی در آب، هوا و خاک، تولید زباله ، سر و صدا و لایروبی) قرار دارند که پایبندی به رعایت قوانین و مقررات زیست محیطی اثرات نامطلوب آن را کاهش می دهد.
- و در نهایت توجه جدی مقامات شهری و استانی به کاهش چالش های شهری و پشتیبانی از اجرای برنامه های توسعه پایدار، می تواند نيازهاي فعلي و آتي مردم و تمامی ذي نفعان كه به واسطه فعاليت هاي بندري در گام نخست و سپس توسعه شهرنشینی در شهر-بندرهای پایدار گردهم آمده اند را بدون اتلاف منابع براي نسل های آينده تامين نمايد.
