آپارتمان های امروزی و انقطاع از طبیعت

طبیعت، عامل کیفیت بخش آپارتمان 

راه حل جبران انقطاع رابطه ساکنان با طبیعت در آپارتمان هایِ امروزی، در ساختمان های میان مرتبه (5 تا 7 طبقه) تهران، چیست؟

ارتباط با طبیعت از جمله عوامل کیفیت بخش به مسکن و ایجاد دلبستگی به محل سکونت است. با استناد به نظر پژوهشگران و مقالات متعدد داخلی و بین المللی، از میان عوامل متعدد تاثیر گذار بر عدم کیفیت مسکن و سکونت در آپارتمان های امروزی، “قطع ارتباط با طبیعت”، در صدر این عوامل قرار دارد. (جدول1و 2)

 ارتباط و انس با طبیعت به عنوان نیازی فطری در سرشت بشر نهادینه شده‌ است و انسان‌ ها در طول تاریخ همواره سعی در پاسخ‌ گویی به این نیاز به طرق مختلف داشته‌ اند. ارتباط مستقیم و بی واسطه با طبیعت و عناصر آن، علاوه بر کمک به سلامت روحی و جسمی ساکنان، موجب شناخت بیشتر انسان از محیط اطراف خود و دلبستگی به آن می شود.

آسمان شب، ماه، ستاره، پرنده ها، درخت و سایر گیاهان از جمبه عناصر طبیعی هستند که برای ساکنین آپارتمان های امروزی کاملا غریبه شده اند. لذا باید به نحوی این انقطاع جبران شود.

فضاهای باز و نیمه ‌باز جزء اصلی و لاینفک خانه های ایرانی بوده اند. در بیشتر این خانه‌ ها، در هر لحظه این امکان وجود داشت که انسان با آسمان و فضای نامتناهی ارتباط برقرار کند. انسان احساس مي‌ کرد که جایی که در آن زندگی مي‌کند جزئی از آن فضای نامتناهی است.

از جمله این فضاها می توان به حیاط، ایوان ها، مهتابی، بام خانه و یا حتی فضاهایی چون پنج دری، از طریق دید و منظر مناسب به طبیعت اشاره کرد، که نقش اصلی را در ارتباط ساکنان با طبیعت و کیفیت‌بخشی به فضای مسکن ایفا می‌کردند. اما غالب خانه ‌های کنونی این امکان را ندارند و از چنین فضاهایی بی بهره هستند. به همین دلیل است که برخی از کسانی که در آپارتمان‌ ها زندگی مي ‌کنند نوعی دلسردی، پژمردگی، افسردگی و یأس دارند.

از طرفی ساخت مسکن در کلان شهرهایی چون تهران با معضلات عدیده ای، از جمله محدودیت زمین و معضلات اقتصادی، روبرو است و نمی توان مسکنی با تمام کیفیت های فضایی خانه های سنتی، جهت ارتباط بیشتر با طبیعت، طراحی و تولید کرد. با این حال، وضع کنونی مسکن آپارتمانی نیز قابل توجیه، اغماض و چشم پوشی نیست.

از میان عوامل متعددی که منجر به ایجاد چنین وضعیتی در مسکن آپارتمانی امروزی شده اند، “فراموشیِ نقش و اهمیت فضای باز در ذهن مردم” را می توان از مهم ترین آن ها دانست. در صورتی که این ذهنیت، که تمام موجودیت و ارزشِ خانه، کالبد و فضای مسقف آن است تغییر کند و نقش مهم و حیاتی فضاهای باز و نمیه باز در ارتباط با طبیعت و در نتیجه کیفیت بخشی و ایجاد ارزش افزوده برای مسکن در ذهن سیاست گذران، مسئولین امر و سازندگان ساختمان ها روشن شود، بخش زیادی از معضلات موجود برطرف خواهد شد. 

لذا راه حل مناسب، در نظر گرفتن فضاهایی میانی، در ارتباط با طبیعت، برای تمامی ساکنینِاین  مجموعه ها، هر چند با کیفیت های حد اقلی، می باشد، که این فضا می تواند بر بام این ساختمان ها، تراس های مشترک و یا حتی در واحد همسایگی آن ها واقع شده باشد، تا بخشی از فرصت های بی شمار از دست رفته در فضای کاملا بسته آپارتمانی، جهت برقراری ارتباط ساکنان با طبیعت و پیوند با آن، جبران شود.

 این مهم جز با توجه دوباره به اهمیت فضاهای باز و نیمه باز در ساختمان های مسکونی و روشن سازی جایگاه آن در اذهان عموم مردم امکان پذیر نیست و با توفیق چندانی مواجه نمی شود.