ملاک عمل برنامه ‌ریزان، طراحان و دست ‌اندرکاران شبکه آزادراهی و امر راهسازی کشور چیست؟ افزایش توجه افراطی به سرعت سفر، امروز از دغدغه به اصل تبدیل شده است و همین امر توجیهی برای احداث انواع تونل، پل و سایر دخل و تصرف های بی حساب و کتاب در طبیعت است. مداخلات بی حد و مرز در طبیعت، خشم طبیعت را به همراه دارد؛ چرا که همسو با نظام های طبیعی نیست.

گواه این مساله ریزش مسیر، درست کمی بعد از افتتاح آزادراه تهران- شمال بود که مسیر تازه احداث شده را مسدود کرد. یا در مثالی دیگر در زمان برف و بوران مسیرهای آزادراهی قزوین به رشت مسدود و بلااستفاده می شود، در صورتی که جاده قدیم کماکان به کار خود ادامه می دهد. شاید علت اصلی این است که گذشتگان همسو با طبیعت جاده ها و راه ها را احداث می کردند. در صورتی که امروز تنها متوصل به قدرت علوم فنی شده ایم و لحظه ای به فکر عواقب اعمال سلطه جویانه خود نیستیم.

این عملکرد خروجی تفکر مسمومی ست که نتیجه ای جز تخریب سرمایه های منظرین ملی به دنبال نخواهد داشت. در آئین نامه ها و ضوابط منتشر شده کمتر بر حفظ منظر سرزمینی تاکید شده و طرح های اجرایی کمتر احترام منظر بستر طرح را داشته اند.

نقش منظر در شبکه آزادراهی کشور

به جاست که شرکت مادر تخصصی ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور به عنوان متولی اصلی توسعه شبکه آزادراهی و راه‌ های زمینی توجه بیشتری به ارزش‌ های منظر راه داشته باشد. در این میان ضرورت دارد امر راهسازی با مشارکت بیشتر متخصصین منظر انجام گیرد. در صورتی به نظر می رسد؛ امر راهسازی در حال حاضر بیشتر بر دانش متخصصین علوم فنی تکیه دارد. البته تنها یکی از ابعاد منظر راه، احترام به طبیعت پیرامون و زمینه احداث راه ‌هاست.

از آن مهمتر، ارزش های ذهنی نهفته در منظر راه است. یکی از این ارزش های ذهنی، سکونت پذیری راه هاست که مدل های جدید برخورد با پدیده راه، آن ها را خالی از سکنه کرده است. زمانی کندی مسیرهای قدیمی به بومیان منطقه فرصت عرض اندام می داد. همچنین مسافران نیز مجال می یافتند تا زمانی را توقف کرده و ضمن برقراری تعامل، خاطره سازی کنند. اما در نقطه مقابل، سرمشق راه های جدید تنها حرکت سریع بوده و فرصت تفکر را هم از مسافران گرفته است.  

از پیامدهای نامطلوب سیطره علوم فنی بر منظر راه، تضعیف مسیرهای ارگانیک و همسو با طبیعت قدیم، و از سوی دیگر تحمیل مسیرهای هندسی بلند بر بستر طبیعی است. جالب توجه است همان طور که اشاره شد و این طرح های جدید راه زیست پذیری راه را نشانه می گیرد. علاوه بر آن حس تعلق مسافرین به راه را نیز کمرنگ کرده، و خود موجب افزایش خستگی سفر و در نتیجه کاهش ایمنی خواهد شد. بنابراین آمار منتشر شده تلفات رانندگی چیزی دور از انتظار نخواهد بود. بدین ترتیب گسترش شبکه آزادراهی با رویه فعلی قطعا چاره جویی صحیحی منطبق با نیاز مسافرین امروز نیست.