گیاهان راه نجات فضاهای گمشده شهری خواهند بود.

بررسی نحوه برخورد نمونه های بین المللی با فضاهای شهری چه نوع رویکرد و راه حل هایی را به ما نشان می دهد؟ در راستای احیای فضاهای گمشده شهری، استفاده از عناصر اصلی معماری مناظر طبیعی و شهری رویکردی است که در صورت امتزاج با سنن منظره پردازی محیط مورد مداخله، شانس موفقیت و باززنده سازی این فضاها را به شهر بازخواهد گرداند.

یکی از رویکردهای جهانی در این راستا بهره ­گیری از نظام کاشت و گیاه به عنوان عناصر منظرین جهت احیای این دست از فضاهاست. گیاهان علاوه بر ویژگی ذاتی جهت خلق منظره های دل انگیز و آرامش بخش در تضاد با فضای صنعتی و بی روح پل های شهری موجب تلطیف فضایی گشته و علاوه بر این در جهت حل معضل آلودگی هوا به کمک شهر آمده و موجب پالایش محیطی می گردد. مضاف بر این به واسطه امکان بهره­گیری از نظام رنگ مستتر در کاشت؛ تغییر فصل و به تبع آن ایجاد تنوع رنگی از یک سو و امکان مداخله در نظام نور و سایه  فرصت بهره ­مندی از ویژگی های منظره پردازی هویت مند و نظامند-همچون باغ ایرانی در شهرهای ما- را در فضاهای شهری مدرنیستی فراهم می­کند.

در یکی از این نمونه ها احیاء و ساماندهی پل روگذر راه آهن شهر چنگدو با استفاده از مولفه های نظام کاشت مورد بررسی قرار گرفته ­است: شهر چنگدو شهری صنعتی است که در سالهای اخیر زیر ساخت و سازه های اساسی آن مورد توجه و بازنگری قرار گرفته و توجه به معضلات شهری آن من جمله آلودگی هوا و منظر صنعتی ناخوشایند آن مسئولین را بر آن داشته تا استفاده از گیاهان را به عنوان یک رویکرد منظرین جهت حل مشکلات این شهر انتخاب کنند.

به همین منظور شعار اعلام شده برای این طرح « هر 300 متر سبزینگی ببینیم» انتخاب شد و در راستای اجرای آن به اقداماتی جهت بالا بردن سرانه فضای سبز مبادرت ورزیدند. یکی از این اقدامات جهت بهبود فضاهای گمشده ناشی از پل روگذر راه آهن بین شهری استفاده از گیاهان رونده و پوششی است. این پل راه آهن با 28 کیلومتر طول و ستون های غول پیکر بتنی به شکل یک حلقه درون شهر در سال 2013 ساخته شده است. طرح کاشت این گیاهان از سال 2015 آغاز شده و هم اکنون  با گذر 6 سال کوریدور سبزی آفریده است که نظر ها را به خود جلب کرده است.

خلق منظره یکتا با استفاده از پیچک ها و گیاهان بالارونده در کیفیت زندگی شهر و تولید منظر باغ مانند یکی از مزایای این طرح است. همچنین پیچک ها علاوه بر اینکه جهت پالایش آلودگی هوا شهر به کار آمده در کاهش دمای کلی منطقه نیز موثر واقع شده اند.

از مهم ترین نقدهای وارده به شیوه استفاده ازین رویکرد در احیای فضاهای شهری می توان به عدم توجه به وجوه آیکونیک و کنونیک طرح کاشت و قابلیت آنها در تحدید فضای قدیم و خلق فضای جدید اشاره کرد. آنچه در این پروژه به نظر می رسد نادیده گرفته شده است توجه به هویتمندی فضا است که این کار می توانست با استفاده از گیاهان بومی شکل پذیرد. خلق مناظر یکسان با گیاهان مشابه در مسافت های طولانی خسته کننده و تکراری خواهد شد و این امر نیازمند استفاده از نظم کاشت متنوع و توجه به رنگ و تغییرات فصلی گیاهان است تا در ایام مختلف سال این منظره دائما درحال تغییر و تطبیق خود باشد.

شایان ذکراست بهره مندی ازین رویکرد در شهرهای ایران مستلزم توجه به جایگاه اسطوره ای گیاهان، سنت های منظره پردازی و نسبت آنها با طرح کاشت، خاصیت پالایش محیط شهری، نظام سایه و فضاسازی باغ ایرانی است. علاوه بر این بسیاری از گیاهان به سازه های بتنی آسیب رسانده و در طول زمان موجب فرسایش آن می شود که این مسئله نیازمند تدقیق و راهکارهای کارشناسی است.

ایده طراحی شهر و منظرین چنگدو بر این اساس که «به جای ساختن پارک شهر، در میان پارک شهر بسازیم». برنامه توسعه شهری برای چنگدو در نظر دارد تا به زودی این شهر به بزرگترین شبکه فضای سبز شهری تبدیل شود که دورتادور شهر را احاطه خواهد کرد. چنگدو با پیاده سازی طرح استفاده از فضای سبز در راستای بازیابی فضاهای مغفول مانده شهری؛ در لیست شهرهای قابل زندگی از رتبه بالایی برخوردار شده است. تجربه این شهر به ما نشان می دهد که استفاده از گیاهان راهکار پایایی جهت بهبود فضای شهری و ارتقاء رضایت شهروندان از شهر است.

موضوعی که در صورت ترکیب با سنت ­های منظره ­پردازی ایرانی می ­تواند مطلوبیت این دست از پروژه های باززنده سازی شهری را در نگاه تاریخی-اجتماعی شهروندان ایرانی بیشتر سازد. امری که بی شک می بایست با تحقق نگاه منظرین درمیان مدیران شهری جهت برنامه ریزی بلند مدت موجبات خلق فضاهای پردیس گون شهری را فراهم کند.

در پایان می­ توان اظهار داشت که نگاه به پل­های سواره روگذر به عنوان تهدیدات اجتناب ناپذیر فضای انسان مدار شهری و عناصر صنعتی خشن می ­تواند به فرصتی جهت بازتعریف منظر شهری ایرانی در آینده شهرهای ایرانی تبدیل شود.