گردشگری فرهنگ
آیا می توان گردشگری فرهنگ را معیاری جهت تحقق سلامت معنوی افراد یک جامعه در نظر گرفت؟
ضرورت وجود معنویت در انسان، مانند ضرورت وجود دم و بازدم برای زنده بودن جسم است. سلامت معنوی به عنوان چهارمین بعد سلامتی انسان در میان سلامت روان، اجتماعی و جسمی مطرح می گردد ﻛﻪ ارﺗﺒﺎط ﻫﻤﺎﻫﻨـﮓ و ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ را ﺑﻴﻦ ﻧﻴﺮوﻫﺎي داﺧﻠﻲ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ کند و ﺑﺎ وﻳﮋﮔﻲ های ثبات در زندگی، ﺻﻠﺢ، ﺗﻨﺎﺳﺐ و هماهنگی، احساس ارتباط نزدیک با خویشتن خدا، جامعه و محیط مشخص می شود.
برخورداري از حس پذیرش، احساسات مثبت، اخلاق و حس ارتباط متقابل مثبت با یک قدرت حاکم و برتر قدسی، دیگران و خود که طی یک فرآیند پویا و هماهنگ شناختی، عاطفی، کنشی و پیامدي شخصی حاصل می آید، سلامت معنوی را محقق می نماید.
این رویکرد، معطوف به جان مایه های فطری همراه با بینش و شهود باطنی و معنایابی از متن زندگی است. طبیعی است که ورود به هر ساختمانی مستلزم داشتن کلیدی برای بازگشودن آن است اما تنها ساختمانی که راه ورود آن نه از برون بلکه از درون است، ساختمان روان است.
به عبارت دیگر راز بازگشودن ساختمان روان در خود آن است و راز سلامت معنوی نیز در همین است. سلامت معنوی نه معنای کیفی و درونی آن نه یک معما بلکه یک راز است، رازی که راه حل آن نه در توصیه ها و صورت بندی های علمی، بلکه در سیر و سلوک معنوی نهفته و نسخه آن در درون آدمی به ودیعه نهاده شده است.
از سوی دیگر فرهنگ درون ذات انسانی است. رفتار انسان مقوله ای فرهنگی است. ارزش ها، آیین ها، هنجارها، اعتقادات، باورهای دینی و غیردینی، فرهنگ درون رفتار انسانی است، و تعاملات انسانی هم بر این مبنا شکل می گیرند. لذا می توان فرهنگ را کشتی نجات تلقی کرد، مظهر آیین و تمدن، یادگیری، حضور، احساسات و عواطف ها، تجلی تاریخ و هویت، تجلی رفتارها و تاریخ نانوشته قومی و قبیله ای، اعتقادات و باورهایی که درون یک فضا شکل گرفته اند.
انسان درون فرهنگ زنده می شود و حیات دوباره می یابد، چرا که مرور می کند، تجربیات را، تورق می کند مسیر زندگانی را، راز است و سر، احساس حضور است و تداعی، همگی تامل و تفکر انسانی را بر می انگیزد و احساس را در وجودش زنده می کند.
احساس حیات، امید به زندگی، و درک والایی از تجربه دیگری. فرهنگ به معنای فرهنگ، بایستی چنین مسیری را برای حیات آدمی فراهم کند و لاغیر، در این صورت است که جامعه ای متمدن و متدین به فرهنگ خویش خواهیم داشت همانند ایران باستان، همانند ایران دوران صفویه که فرهنگ ایرانی نمایه دار فرهنگ ارزش های انسانی بوده است. سفر از آنجا که گردشگر را به جستجوي معنا سوق می دهد، به خودي خود معنوي تلقی می شود.
گردشگر مدرن نیز آگاهتر و با تجربه تر گشته است و به دنبال برقراري ارتباط با طبیعت و ارتقاي ابعاد غیرمادي زندگی خود است.
هدف غایی زندگی انسانی کمال، تعالی و در نتیجه آن تحقق ابعاد سلامتی انسانی است. آدمی در این جهان در مسیر کامل تر شدن گام بر می دارد و در زندگی خویش سلامتی خود را طلب می کند. به ویژه در جامعه صنعتی امروز نیاز به سلامتی از ابعاد مختلف تحلیل و بررسی می گردد و در جستجوی اقداماتی است که سلامت را برایش تحقق نماید و همچنین کمال جویی.
حال خوب، آرامش، سلامتی و آسایش با تحقق اهداف رشد و پیشرفت برای انسان. از این رو در مطالعات جدید گردشگری را به عنوان یکی از فعالیت هایی که می تواند در رسیدن به این نیازها موثر واقع شود، بررسی می کنند. فعالیتی که می تواند بر مبنای حرکت و به ویژه در ظرف فرهنگ، زوایای معنوی وجود انسانی را جهت احیای سلامت قرار دهد.
بر این اساس می توان چنین استدلال کرد که گردشگری در مهد فرهنگ دورنمای سلامت انسانی را محقق می نماید. چرا که مملو از معنویت است، تفکر و تامل، ارزش های والای انسانی، اخلاق، ارتباط و تعامل را در خود به همراه دارد و ظرف معنویت است.
رویدادهای سنتی ایرانی در درون باورها و اعتقادات، در مناطق جغرافیایی ایران، در تعدد قومیت های ایرانی که هر یک کتابی است از تاریخ ایران، آیین ها، نکوداشت ها، رویدادهای دینی، فرهنگی، سنتی، جشنواره های گوناگون، همگی انسان جامعه امروز ایرانی را به سوی خویش فرا می خواند تا چشم اندازی از معنویت را توصیف و تبیین نماید، تا مسیر حرکت به سوی سلامت را به ویژه در بعد معنویت محقق کند.
این است که در این روزگار رسانه ای، ظرف های جداگانه رسانه های مجازی، تصویری، مجلات، و فضاهای آموزشی مدارس و دانشگاهی، همگی می توانند در این مهم سهیم باشند.
به ویژه داشتن برنامه بلند مدت و نگاهی فراشناختی به حوزه گردشگری فرهنگ و معنویت، بستر این نیاز حیات و زندگانی انسانی را فراهم خواهد کرد. از این رو نیازمند یک نگاه یکپارچه هستیم، نگاهی که فرهنگ را نه فقط یک بعد جامعه شناختی، بلکه معیاری فراتر از یک متغیر در نظر گرفت، نه یک جاذبه گردشگری، بلکه ظرفی از تفکرات، تاملات و یادگیری های درون شناختی انسانی که حالش را خوب می کند، چرا که فرهنگ مفهومی است درونی، ذاتی که شکل و بروز بیرونی پیدا می کند.
حال ایجاد ساختار فکری جدید در نگاهی عمیق تر به فرهنگ ایرانی اسلامی، نگاه کل نگر، و در ادامه برنامه ریزی هایی با چاشنی فرهنگ و ظرف فرهنگ احساس می شود. این امر بی شک امری نهادی و کلان است و نیامند تغییر دیدگاه های نهادها و سازمان های تصمیم گیرنده هستیم. در ادامه رسانه نقش مهمی ایفا می کند در فرهنگ سازی فرهنگ! در نمایه سازی و آشکار نمودن هرچه بهتر فرهنگ غنی ایرانی که در بدو ورود فکر و اندیشه را بر می انگیزد و این اولین گام در تحقق سلامت معنوی خواهد بود.
انسانی که متفکر است، و معنا را جستجو می کند، این همان کارکرد فرهنگ است و برنامه هایی که در این امر بسیار بدان احتیاج داریم.
