شهادت یکی از نمودهای خاص و ارزشی از روایت همبستگی اجتماعی است که بیانگر بروز واکنشی همگانی به فرایند «حماسۀ سرزمینی» در دوره‌ای خاص است. بنابراین این واژه از جنس مردم بوده و در دل اجتماع زاده و خوانش می‌شود.
تب ساخت یادبودهایی برای شهدا با رویکرد «مذهبی- حماسی» و با مقیاس‌هایی بزرگ، سازه‌هایی ناهمگن با محیط و در مکانی دور از اجتماع، به فرایندی همه‌گیر و بنیادی در همۀ شهرها تبدیل شده است. این رویکرد، امروزه به یکی از دلایل فاصلۀ جامعه از این یادواره اجتماعی تبدیل شده است.
«محمد میرزایی»*، سازندۀ یادمان شهدا در دانشگاه جامع امام حسین (ع)، در سایت خبرگزاری خبرآنلاین، به طراحی این یادمان، با رویکرد «مذهبی-حماسی» اشاره دارد و لازمۀ پاسخ به آن را طراحی سرشار از معنویت می‌داند. در توضیحات این اثر به ادراک ذهنی مخاطب «خاص» اشاره دارد که «به صورت قرارگاه و پاتوقی طراحی شد که دعوت‌شوندگان به آن، با هر بار رجوع مجدد و مکرر، برایشان ارزشمند جلوه کند و بارِ ارزشی داشته و با حس تعلق فضایی به نماد مقتدرانه‌ترین، مکتبی‌ترین و «مردمی‌ترین» دفاع ،پیوندی احساسی با شاخص‌های مکانی برقرار نماید و این رابطه مستحکم و پرمعنا و ابعاد هوشمندی (ادراکی، شناختی و احساسی) به القای روحیه خاص و تقویت روحیه مخاطب، منجر شود».
امر شهادت رویدادی اجتماعی-حماسی است نه مذهبی و از ارزش‌های والای اجتماعی در بطن جامعه برخوردار است. الزاماً امری ارزشی همگام با مذهب نیست. این ارزش از جنس حرمت و عزت ملی است. شهید از جنس مردم کوچه و بازار بوده و مخاطب این آثار نیز جامعه هستند نه مخاطبین خاص.
نشانه و عناصر یادمانی در شهر، به ویژه یادمان‌هایی با حرمت اجتماعی، در چرخۀ ارتباط و تبادل، و در مقیاس واقعی روایت ارزشی آن، هویت یافته و به عنوان عناصری نمادین در چگونگی ارتباط با محیط خوانش می‌شوند و در طول زمان ارزش و حیات می‌یابند. بقای این ارزش وابسته به تداوم حرمت اجتماعی است نه مذهب. سهولت دسترسی، همگن بودن با محیط و آمیزش مفهوم آن با زندگی روزمرۀ جامعه، بر ارزش مفهومی عناصر و نشانه‌های نمادین در طول زمان می‌افزاید و ارتباط معنایی مخاطبین به دلیل پیوستگی حیات با آنان، بیشتر می‌شود.
شاخص کردن یک مفهوم با عناصری کالبدی و در نهایت با متمایز کردن از رویدادهای جاری شهر، منجر به کاهش ارتباط ذهنی مخاطبان با آن شده و کم‌کم از چرخۀ یادمانی اجتماع خارج می‌شود. بنای شهدا یک یادوارۀ اجتماعی از حماسه‌ای ملی است نه مکان مذهبی و زیارتی که بتوان برای گروهای خاص ایزوله نگه داشت.
منبع:
