آلودگی هوا معضل دیر آشنای مردم تهران که در چند ماه گذشته دوباره مورد بحث و‌ تبادل نظر قرار گرفته است.  بعد از اظهار نظر مهندس هاشمی رئیس شورای شهر تهران در پاسخ به سوال مجری صدا و سیما، مبنی برسهم کمتر از ۲۵ درصدی شهرداری تهران و مسئولیت این سازمان در کنار ۱۴ نهاد دیگر، در ادامه اظهار نظر شهردار تهران که قانونمند بودن را مانع اقدامات موثر در رفع آلودگی هوا اعلام کرد، بهانه ای شد بر این که این موضوع را از طریق علمی بررسی کنیم.

شهرداری متولی این ۱۴ سازمان است یا خیر؟

برابر با گزارش‌های مقام‌های مسئول، سهم شهرداری تهران در کنار ۱۴ دستگاه عددی در حدود ۲۵ درصد عنوان شده است. این سوال مطرح می‌شود که آیا شهرداری تهران به عنوان نهادی که وظیفه ساختاری آن امور شهری است، متولی این ۱۴ سازمان باید باشد یا نه؟ و لو این که سازمان‌ها به شهرداری پاسخگو نباشند!

از آنجا که شهرداری متولی شهر است و وظیفه ماهوی آن پایش همه مسائل زندگی شهروندان است، این ادعا که سهم شهرداری به اندازۀ سایر نهادها است، نمیتواند مورد قبول باشد. شهرداری از حیث تصدی، مسئول ۲۵ درصد سهم خود است، اما از حیث نظارت و تولی گری، مسئول حکمیت مسئله آلودگی هوای تهران و پایش اقدامات سایر دستگاه‌ها است. همچنین از آنجا که تصدی حمل و نقل شهری بر عهده شهرداری است،  شرایط فعلی حمل و نقل عمومی نمایانگر آن است که شهرداری در انجام وظایف خود  قصور داشته است.

لزوم تغییر اولویت‌ها در شورا و شهرداری

وضعیت فعلی و بررسی شرایط حاکم بر شهر و کشور از آن حکایت دارد که اولویت‌های شهرداری در این شرایط  اشتباه بوده است. برای مثال در بودجه سال ۹۸ شهرداری از ۱۸۰۰۰ میلیارد بودجه متمرکز، پس از کسر و پرداخت هزینه‌های جاری و دیون در حدود ۵ یا ۶ هزار میلیارد باقی میماند که در حدود ۸۰ درصد آن در بندهای مختلف برای مترو در نظر گرفته شده است. در حالی که در حال حاضر کشور در وضعیت تحریم‌های سخت قرار دارد و برای تهیه اصلی ترین نیازهای خود در مضیقه است. و به همین دلیل تهیه تاسیسات و تکنولوژی مترو راه سختی در پیشروی ما قرار دهد. نتیجه این شرایط، ضرورت تغییر در استراتژی مدیریت شهری است. با این شرایط این پرسش پیش می‌آید که در این شرایط به چه دلیل استراتژی حل معضل ترافیک به طبع آن آلودگی هوا، در گرو مترو که یک پروژه زمانبر و دور از دسترس است، گذاشته شده است؟ و بعد از گرانی بنزین در دو ماه گذشته و رو آوردن مردم به استفاده از مترو و حمل و نقل عمومی پاسخگو نبودن این سیستم بر همگان نمایان شد. لذا روشن می‌شود که برنامه شهرداری، سیستم حمل و نقل عمومی شهر را با تقاضای زیاد و عرضه انقباضی روبرو کرده است.

نقش شهرداری برای فعال کردن سایر دستگاهها

شهرداری متولی امور شهری است از همین رو نظارت و پایش اقدامات دستگاه‌های دیگر در ارتباط باشد نیز با شهرداری است، از همین رو اگر دستگاهی خطایی انجام دهد، آن نهادی که باید از مردم محافظت کند، شهرداری است!

این موضوع که صنایع تولیدی و کارخانه‌ها به دنبال سود بیشتر باشند و از این رهگذر اهمیت کمتری به محیط زیست بدهند و مانند کارخانه سیمان تهران به سمت استفاده از سوخت‌هایی با درجه آلودگی کننده بیشتر مانند مازوت بروند محتمل است و در تمام این فرض ها، شهرداری برای مقابله باید قد علم کند. شهرداری باید در مقام ذی نفع مطالبه انجام وظایف دستگاه‌ها در قبال شهر را داشته باشد و اگر موفق نشد، تخلفات را رسانه ای کند، چون متولی شهر است و متولی گری آن قابل انتقال نیست.

و اگر دولت ۴۱۰۰۰ میلیارد تومان به شهرداری بدهی دارد، و این عمل نکردن دولت به وظایف قانونی خود در قبال شهرها برای شهرداری‌ها ایجاد زحمت کرده  باز در اینجا وظیفه شهردار ایجاب میکند که این حقوق را مطالبه کندو مردم را در اطلاع این وضعیت قرار دهد. شهرداری اگر مسئولیت متولی‌گری و وکالت مردم را درست اعمال میکرد، اصلا به اینجا نمیرسیدیم.

شهرداری باید فریاد بکشد و اگر دستگاهی قانون شکنی می‌کند از دستگاه قضایی یاری بخواهد.

شهرداری و انتخاب نقشه ی راه درست

شواهد نشان میدهد که شهرداری در حمل و نقل شهری برنامه ویژه ای ندارد.تمرکز مدیریت شهری بر مترو و کمبود اتوبوس عمومی و فرسودگی ناوگان آن موید این امر است. نکته عجیب این است که با علم بر این که  مترو، با کمبود ناوگان نقلیه رو به روست، شهرداری همچنان در حال ساخت و ساز تونل‌های نیمه کاره برای مترو است! چرا بودجه هزینه حمل و نقل شهری به جای توسعه، صرف افزایش بهره وری از شبکه موجود نمی‌شود؟

بحث بی آرتی را سیاسی میکنند در حالی که بی آرتی اقدام متناسب با  عدالت اجتماعی و زود بازده بود.و در شرایطی به اتوبوس‌های بی آر تی برای سوخت دیزل مشکل میگیرند، میبینیم که در این مدت برای حل مشکل سوخت آن‌ها و جایگزینی سوخت‌های پاک اقدامی نکرده‌اند.

بررسی عملکرد شهرداری نشان می‌دهد در اقدامات کنترلی برای آلودگی هوا، کارنامۀ نسبتا موفقی داشته، ولی در جایگاه برنامه ریزی، متاسفانه کاری نکرده است.

موتور سیکلت برقی؛راهکاری برای کاهش آلودگی صوتی و هوا

با تحلیل وضعیت شهرهایی که آلودگی هوا در آن‌ها کنترل شده نشان میدهد اغلب استفاده از موتور‌های برقی راهکاری برای کاهش آلودگی هوا بوده است در حالی که در شهر تهران ۲۵ درصد از آلودگی، سهم موتورسیکلت هاست.و این موتور‌های برقی میتواند جایگزین مناسبی برای موتورهایی درحال ساخت باشد که شهرداری در قبال این موضوع بلاتکلیف است.

مشارکت اجتماعی، تغییر مسیر بودجه شهر و تحول در رویکردهای توسعه شهری؛ راهکارهایی زود بازده برای حل مشکل آلودگی هوا

 کار پایدار برای حل مساله آلودگی، افزایش مشارکت اجتماعی است.اگر میخواهیم سمن(NGO)‌ها پای کار بیایند؛ شورای شهر باید رهبری این جریان و حمایت از سمن‌ها را بر عهده بگیرد.

بودجه شهرداری تهران در مورد آلودگی هوا منحرف شده است ما نباید همه بودجه را در دامان مترو بگذاریم و این موضوع باید اصلاح شود و اگر به تجربه جهانی نگاهی بندازیم در میابیم، با کنترل مشکلات حل نخواهد شد و ما نیازمند تحول در رویکرد‌های جاری هستیم.

 اولویت بخشی به طرح زندگی پیاده در شهر، که در حال حاضر در برنامه‌های شهری تهران جایی ندارد، از جمله تحولات آن است که می‌تواند تقاضای حمل و نقل را مدیریت کند.