مزار شهدا، سنگ مزارها، عکس‌ها و نوشته‌های روی مزار مهم‌ترین اثر مستند و ماندگار تاریخ انقلاب اسلامی در کشور است و هر طرح آگاهانه یا غافلانه‌ای که منجر به حذف یا تغییر محتوایی این اثر ارزمند شود در جهت تضعیف تاریخ انقلاب اسلامی محسوب می‌شود. از روی طرح‌های مردمی موجود در مزارها، نوشته‌های سنگ‌مزارها و اسناد موجود در قفسه‌های آلومینیومی است که می‌توان فهمید مقاومت ما در جنگ به یاری و حضور اقشار مختلف مردم از پزشک و روحانی و معلم و کاسب و کشاورز و کارگر گرفته تا دانشجویان و بسیجیان و … بوده است و از نوشته‌ها و اشعار سنگ‌مزارها است که می‌توان پی برد جوانان و رزمندگان به صورت داوطلبانه به جنگ می‌رفته‌اند و از روی این آثار است که می‌توان به حال‌و‌هوای مردم و کشور در زمان جنگ پی برد.
تکرار مکررات است که بگوییم در جریان بازسازی یا بهسازی یا سامان‌دهی و یا هر طرح دیگری در مورد اشیاء و آثار و اماکن تاریخی گذشته تمام دقت‌ها صورت می‌گیرد که انجام بازسازی هیچ تغییری در محتوای آثار صورت ندهد، اما متأسفانه وقتی به مزار شهدا و اسناد تاریخی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس می‌رسیم گویا اصولاً این‌ها اسناد تاریخی نیستند، چرا که در هنگام بازسازی و بهسازی توجهی به حفظ محتوای آن نمی‌شود. این همه در حالی است که حتی بیگانگان نیز بارها و بارها بر اهمیت مزار شهدا در جمهوری اسلامی و جنبۀ مردمی آن اشاره کرده‌اند.

مرمت و سامان‌دهی گلزار شهدا

باید گفت تاکنون در راستای عمل به قوانین مصوب برای گلزارهای شهدا، در بعضی از گلزارها اقدام به دیوارکشی، مسقف‌کردن و ایجاد مراکز فرهنگی و امکانات رفاهی شده که جای تقدیر دارد اما مسألۀ اصلی و آن چیزی که باید به مسئولین متذکر شد نحوۀ اجرای این طرح نسبت به قبور و حجله‌ها و سایر نمادهایی است که ارزش معنوی و تاریخی دارد .

واژۀ مرمت در ادبیات حقوقی و ادبیات حفظ میراث فرهنگی تعریف مشخصی دارد و معنای تخریب و یکسان‌سازی هیچ اشتراک معنایی با مرمت ندارد، بدیهی است آنچه تا امروز بیشتر در این طرح‌ها در جریان بوده، یکسان‌سازی نام دارد.

طبق اساسنامۀ بنیاد شهید یکی از وظایف این بنیاد حفظ و مرمت گلزارهای شهداست که مصوبۀ هیئت وزیران در سال ۸۳ نیز بر این مسأله تأکید دارد ولی آنچه در عمل رخ داد، تخریب و یکسان‌سازی مزار شهدا بود که اعتراضات و نارضایتی‌ها در مصوبۀ شورای هماهنگی و نظارت بر امر ترویج فرهنگ ایثار و شهادت منعکس شده است.

در این مصوبه به دو محور اصلی اشاره شده است؛ یکی «عدم رعایت مسألۀ مرمت و از بین‌بردن اصل اثر فرهنگی_تاریخی» و دوم «شیوۀ کسب اجازه از خانواده‌های شهدا».

مرمت همان فرآیندی است که در بازسازی آثار تاریخی گذشتگان توسط سازمان میراث فرهنگی انجام می‌شود و تخریب و یکسان‌سازی آن کاری است که تا الان در راستای این طرح در کشور مثل قطعات ۴۰ و ۴۴ بهشت زهرا (س) انجام شده است.

برداشتن حجله‌ها و سنگ‌مزار شهدا و به‌هم‌ریختن فضای اصیل معنوی و عاطفی که توسط خانواده‌های شهدا شکل گرفته، معنای تخریب و یکسان‌سازی دارد؟ در مرمت، هیچ حجله‌‌ و سنگ مزاری تخریب نمی‌شود؛ در مرمت برای حفظ اثر از گزند آفتاب، باران، سرما وگرما،آن اثر را زیر سقف نگه می‌دارند.

حضرت امام (ره) در نظر صریحی پیرامون حفظ مواریث فرهنگی_معنوی فرمودند (از قول مرحوم آیت‌الله اقا حضرت مجتبی تهرانی): « … این را بسیاری از دوستان و آقایانی که در قم هستند هم می‌دانند. بعد از انقلاب دارالشفاء را می‌‌خواستند خراب کنند و بسازند. به محضر ایشان (حضرت امام) آمدند تا برای تخریب اجازه بگیرند؛ ایشان این جمله رافرمودند که «هر یک‌دانه از این خشت‌ها و آجرها که برای تعمیر دارالشفاء عوض شود و یک آجر جدید بیاید، به همان مقدار از قداست اینجا کاسته خواهد شد».

همچنین امام خمینی(ره) می‌فرمایند: «همین تربت پاک شهیدان است که تا قیامت مزار عاشقان و عارفان و دلسوختگان و دارالشفای آزادگان خواهد بود» و «قبور شهدا زبان گویایى است که به عظمت روح جاوید آنان شهادت می دهد».

یکی از ابعاد مهم عملکردی گلزار شهدا اهمیت و تأثیر تاریخی آن است. مزار شهید می‌تواند پایه و مرجع تحقیقات تاریخی باشد و به عنوان یک سند موجود و در دسترس و دید مردم مانع از تحریف یا فراموشی تاریخی در اذهان مردم گردد. گلزارشهدا به مثابه یک سند تاریخی، ویژگی‌های منحصر به فرد و متمایز نظیر گستردگی، اختصاص به مقطعی قابل افتخار از تاریخ، مردمی و خودجوش‌بودن دارد که در هیچ اثر تاریخی یافت نمی‌شود همچنین با توجه به اهمیت وکارکرد فرهنگی معنوی گلزار شهدا در هر منطقه و توانایی بی‌نظیر در جذب جوانان و مأنوس‌کردن ایشان با شهدا و فرهنگ شهادت نیاز به واسطه‌هایی دارد که اگر به هر علتی از گلزار حذف شوند به صورت طبیعی اثرگذاری گلزار شهدا و ارتباط نسل جدید با این مکان کمتر خواهد شد. در پایان خاطر نشان می‌شود که  با وجود تلاش‌های بسیار مسئولان در عمل کمتر شاهد طرح‌های مناسب سامان‌دهی گلزار شهدا با در نظر گرفتن ارزش‌های معنوی و تاریخی فرهنگی مزارهای شهدا هستیم فلذا در جهت رفع معضل باید بیشتر به دنبال  ریشه‌یابی علت‌های این موضوع شد که در این خصوص نیز آیتم‌های بسیاری نظیر حذف قفسه‌های آلومینیومی، عکس شهدا و اسناد دفاع مقدس، حذف جملات زیبای وصیت‌نامه‌های شهدا، یکسان و تکراری‌شدن مزارها و حذف تنوع، حذف پرچم جمهوری اسلامی از روی مزار شهدا، انتخاب رنگ نامناسب و یکسان برای سنگ مزارها و عدم درج مشخصات کامل شهید، هم‌سطح‌ساختن مزارها با سطح زمین در برخی گلزارهای سامان‌دهی‌شده قابل بحث است.