«با افتتاح «دریاچۀ هنر» با مساحت ۲۵ هزار متر مربع و «محوطۀ باغ هنر» با مساحت پنج هزار متر مربع در اراضی عباس‌آباد بزرگترین پروژۀ هنری قلب پایتخت آمادۀ میزبانی از هنرمندان و شهروندان شده است و یک دریاچۀ جدید به شهر تهران اضافه می‌گردد» (تهران صاحب دریاچۀ جدید می‌شود؛ این بار در مرکز شهر، ۱۳۹۸). ای کاش به جای خبرهایی از این دست، در اخبار می‌خواندیم برنامه‌ریزی اکولوژیک اراضی عباس‌آباد به‌عنوان بزرگ‌ترین پروژۀ اکولوژیک و زیرساختی منظر شهر تهران رونمایی و در آیندۀ نزدیک عملیاتی خواهد شد.

رویکردهای جدید برنامه‌ریزی شهری، شهرها را به مثابه سیستم‌های اجتماعی-اکولوژیکی معرفی می‌کند. در این راستا تقویت شبکه‌های اکولوژیک شهری به منظور حفاظت از عناصر اکولوژیکی ساختار شهر مطرح می‌شود. در شرایطی که طرح جامع شهر تهران فاقد برنامه‌ریزی و طرح یکپارچۀ زیرساخت‌های اکولوژیک است،‌ مجموعۀ اراضی عباس‌آباد با توجه به موقعیت، چشم‌اندازها و اهداف سند توسعۀ آن، فرصت یگانه‌ای برای تمرین و آزمودن برنامه‌ریزی زیرساخت‌های اکولوژیک در مقیاس شهر داشته و دارد. اما آن‌چه امروز شاهدیم افتتاح تک‌تک باغ‌های مجموعه بدون توسعۀ زیرساخت‌های سبز و آبی‌شان است و اساساً مشخص نیست آیا برنامه‌ای در بالادست برای طراحی یکپارچۀ این زیرساخت‌ها وجود دارد یا خیر.

روند توسعۀ شهری روزافزون است و دریاچه‌ها و حوضچه‌های مصنوع نمونه‌هایی مناسب از سیستم‌هایی هستند که خدمات فراوانی برای طراحی منظر، کنترل سیلاب، کنترل آلودگی‌ها، تصفیۀ روان‌آب‌ها و آموزش به کودکان و نوجوانان، می‌آفرینند. این دریاچه‌ها می‌توانند منابع ذخیرۀ مهمی برای آبیاری فضای باغ و پارک‌ها باشند، خُرد‌اقلیم ایجاد و اثر جزایر گرمایی را خنثی کنند، کیفیت هوا را بهبود بخشند و از همه مهم‌تر تنوع زیستی محلی را ارتقا دهند. به شرطی که برای این منظور برنامه‌ریزی و طراحی شده باشند.

در مناطق شهری به واسطۀ نیاز انسان به تماس با طبیعت، مردم در هر ردۀ سنی حضور در فضاهایی که عناصر آبی دارند را ترجیح می‌دهند. اما شهرها در برنامه‌ریزی و طراحی این فضاها با چالش‌های فراوانی روبه‌رو هستند. اگر این دست فضاها کافی نباشد چه؟ اگر در دسترس همگان نباشد چه؟ آیا همۀ گروه‌های سنی امکان تماس بی‌واسطه با آب را دارند؟ آیا منابع آبی به خطر نمی‌افتد؟ برای پاسخ به این پرسش‌ها یکپارچگی فضاهای سبز آبی در توسعه امروز شهرها ترویج می‌شود. آب در فضای شهری صرفاً جنبه تزیینی ندارد. بلکه عملکردهای دیگری می‌پذیرد و مزایایی فرای جنبه‌های اجتماعی می‌آفریند. راه‌حل‌های پایدار، حضور آب در شهر را در مقیاس‌های مختلف و در ارتباط با یکدیگر می‌بینند.

در اراضی عباس‌آباد دریاچه‌های متعددی پیش‌بینی شده که دریاچۀ هنر یکی  از این دریاچه‌هاست با وسعتی قابل توجه به تازگی افتتاح شده است. گفته می‌شود در آبگیری دریاچه، از قنات‌ها استفاده می‌شود و تلاش خواهد شد از آب‌های زیرزمینی استفاده نشود (باغ هنر و دریاچه هنر افتتاح شد، ۱۳۹۸). آن‌چه به‌عنوان فخر مجموعه معرفی می‌شود وجود جزیره‌ای با کاربری کافه‌گالری و امکان قایق‌سواری است. این درحالی است که این دریاچه می‌توانست عضوی از یک سیستم یکپارچۀ آبی در مجموعۀ اراضی باشد و عملکردهای مختلفی چون تصفیۀ روان‌آب‌ها، آبیاری مجموعه، ارتقا تنوع زیستی (گیاهی و جانوری) و … را در کنار سایر عملکردهای زیباشناختی بر عهده بگیرد و در مجموع فضای تفرجگاهی‌‌ای بسازد که پایدار و آموزنده است و در درازمدت سبب ارتقای شرایط زیستی مجموعه شود.

منابع

• «باغ‌هنر» و «دریاچه‌هنر» افتتاح شد، خبرگزاری تسنیم، ۱۳۹۸. (تاریخ مراجعه: ۰۷/۰۷/ ۱۳۹۸).
• تهران صاحب دریاچۀ جدید می‌شود؛ این بار در مرکز شهر، خبرآنلاین، ۱۳۹۸. (تاریخ مراجعه: ۰۷/ ۰۷/ ۱۳۹۸).