زمانی که طرح بهسازی خیابان هفده شهریور و میدان امام حسین توسط شهرداری مطرح شد؛ در ابتدا بسیاری از شهروندان که با معضلات ترافیکی و آشفتگی این محدوده سال ها دست و پنجه نرم می کردند از تصمیم شهرداری خرسند شدند و هر یک در ذهن خود تصویری از میدان امام حسینِ ساماندهی شده ترسیم کردند. هر چند امروز یکی از اعضای شورای شهر تهران اعلام کرده که این پروژه به رغم مخالفت شورای شهر اجرا شده است و تامین بودجه آن در سال 1391 با ابهام مواجه است. فارغ از معضلات سیاسی راجع در پروژه های کلان، مردم تعاملاتی متفاوت با چنین برنامه ریزی هایی دارند.
از دلايلی که برخی مالكان با طرح پیاده راه موافقند، مبني بر مطلوبيت پياده راه شدن محور و تاثير آن بر افزايش رونق اقتصادي پياده راه، می توان:
- سهولت رفت و آمد مشتريان و افزايش ميزان خريد
- كاهش شلوغی و بي نظمی و نيز افزايش آرامش و راحتي ناشي از عدم وجود وسائل نقليه موتوري
- افزايش امنيت و ايمني كاربران فضا
- همخواني بيشتر با ماهيت تجاري فضا و تجربه پیاده راه های موفق و درآمدزای دیگر شهر
را برشمرد. اما پس از اتمامِ ناتمام پروژه تمام این رویاها نقش برآب شدند. طرحی که در نتیجه آن نه تنها جمعیت مراجعین کاهش یافت که باعث بروز مشکلات عدیده اجتماعی و امنیتی شد.
از مشکلات اصلی عدم موفقیت این پروژه می توان اشاره کرد که:
- این محور پیاده برای مراسم مذهبی و آیینی مضمون کارکردی تعیین شده، وقتی یک میدان و محور اصلی شهر با فعالیت واحد مذهبی گره می خورد امکان ترکیب با دیگر فعالیتها و جذب گروه های متنوع اجتماعی محدود می شود.
- محور پیاده باید در تمام سال و همه ساعات شبانه روز فعال باشد تا امن برای حضور مردم و نا امن برای بزهکاران باشد، رویدادهای مناسبتی فقط چند روز محور را زنده می کند و در بقیه ایام سال زندگی در آن از حرکت می افتد.
- در ابتدا و انتهای محور پیاده کاربری های عمده با ویژگی تولید و جذب جمعیت و جود ندارد تا مسیر ۱۲۵۰ متری میانی را فعال و زنده نگهدارد.
- در تدوین ایده و فرایند اجرا با شهروندان و صاحبان کسب و کار همفکری و مشارکتی صورت نگرفت و درنتیجه مخالفت های گوناگون با طرح بیشتر و بیشتر می شود.
- تعجیل در ساخت برای رساندن آن به مناسبت خاص در سال ۹۱، نه تنها باعث دور زدن ذینفعان شد بلکه کیفیت اجرا را هم پایین آورد و همین دلیلی شد برای اقدامات اجرایی مکرر بعدی و هزینه های گزاف.
اما یکی دیگر از معضلات این فضای شهری، حذف شدن زنان به دلیل نبود احساس امنیت کالبدی و اجتماعی است. به دلایل بسیاری از معضلات کالبدی از جمله ناتمام ماندن سنگفرش های خیابان، جداره ها و نورپردازی های نامناسب پس از 8 سال، موجب تبدیل شدن آن فضا به فضاهای جرم خیز شده و همین حضور زنان را در آن بسیار کاهش داده و در نتیجه فضا با معضلات عدیده تری مواجه شده است. کساد شدن بازار مغازه داران و دست فروشان از مهمترین پیامد های حذف زنان از چنین فضای شهری است که به گفته یکی از اعضای شورای شهر، 98 درصد نارضایتی کسبه را به همراه داشته است.
بنابراین می توان نتیجه گرفت با توجه به وجود ضعف بسیار در چنین پروژه ای و جستجو برای یافتن بهترین و کارامد ترین عملکرد برای باززنده سازی آن، بازآفرینی آن بر مبنای نیازهای زنان است. تقویت مولفه های کالبدی-فضایی، زیبایی شناسی-بصری و ادراکی-احساسی مهمترین عوامل در ارتقای کیفیت فضای شهری می باشند. طراحی فرم، فضا و بافت محیط، مبلمان و تجهیزان شهری مناسب، تناسبات و مقیاس انسانی، وضوح، تداوم و محصوریت فضا، جزییات و مصالح مورد پسند زنان (پرتوی و همکاران، 1394: 71)
در کنار ایجاد سهولت در حرکت، وجود علائم و اطلاعات در هنگام اضطرار و کمک، دسترسی به حمل و نقل، تحت نظر بودن فضا برای پلیس، نداشتن گوشه های داخلی و جدا افتاده، فضای سبز کافی، نورپردازی کافی (همان: 114-115) که موجب افزایش امنیت فضا می شوند، می توانند قدم های مفیدی در اصلاح شرایط موجود بوده و با ایجاد فضایی دعوت کننده از زنان، به بازآفرینی این فضای شهری کمک بسزایی شود.
منبع:
- پرتوی، پروین. (1394). زنان و فضاهای عمومی شهری، مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، تهران.
- حسینی، نورا، (1397). عواقب پروژه ترافیکی محور میدان امام حسین(ع) مشمول مرور زمان نشود، خبرگزاری مهر، تهران.
