• آرشیو
  • نویسندگان
دوشنبه 10 بهمن 1401
نظرآنلاین
پایگاه خبری - تحلیلی پژوهشکده نظر
  • صفحه اصلی
  • هنر
    • باستان شناسی
    • مدرنیته و هنر مدرن
    • نقد هنر
    • نقوش و تزئینات
    • نگارگری
    • هنر باستان
    • هنر معاصر
  • منظر
    • منظر شهری
    • سازمان فضایی شهر
    • باغ
    • مبانی نظری منظر
    • منظر طبیعی
    • منظر و جامعه
    • منظر راه
  • معماری
    • مسکن
    • مبانی نظری معماری
    • معماری معاصر
    • معماران
  • شهر
    • برنامه ریزی و مدیریت شهر
    • مبانی شهر
    • نوسازی شهری
    • مرمت شهری
  • محیط
    • مدیریت آب
  • گردشگری
  • نظرگاه
  • تماس با ما
بدون نتیجه
مشاهده تمام نتایج
  • ورود
نظرآنلاین
  • صفحه اصلی
  • هنر
    • باستان شناسی
    • مدرنیته و هنر مدرن
    • نقد هنر
    • نقوش و تزئینات
    • نگارگری
    • هنر باستان
    • هنر معاصر
  • منظر
    • منظر شهری
    • سازمان فضایی شهر
    • باغ
    • مبانی نظری منظر
    • منظر طبیعی
    • منظر و جامعه
    • منظر راه
  • معماری
    • مسکن
    • مبانی نظری معماری
    • معماری معاصر
    • معماران
  • شهر
    • برنامه ریزی و مدیریت شهر
    • مبانی شهر
    • نوسازی شهری
    • مرمت شهری
  • محیط
    • مدیریت آب
  • گردشگری
  • نظرگاه
  • تماس با ما
بدون نتیجه
مشاهده تمام نتایج
نظرآنلاین
بدون نتیجه
مشاهده تمام نتایج
صفحه اصلی منظر منظر آیینی

یادداشتی بر سرنوشت باغ خواجه ربیع مشهد

محمدجواد نطاق نویسنده: محمدجواد نطاق
جمعه 18 تیر 1400
در منظر آیینی, منظر
A A
0

 آیا باغ خواجه ربیع مشهد در ادراک شهروندان هنوز یک باغ عمومی است؟

باغ خواجه‌ ربیع از قدیمی ترین باغ‌ های تاریخی خراسان، در شمال شهر مشهد، در نزدیکی کشف رود قرار گرفته است. این باغ با مساحت 53 هزار متر مربع در حسین آباد خواجه ‌ربیع که در دوران قاجار و پهلوی در محدوده 4 تا 6 کیلومتری از مرکز شهر مشهد فاصله داشته، واقع بوده است. این باغ در دوران قاجار الگویی چهار باغ داشته، به گونه ای که چهار محور به بقعه منتهی می ‌شدند و چهار حوض آب در چهار طرف ایوان بقعه خواجه ربیع قرار داشته است. درختان سایه سار در محور اصلی در طرفین نهر آب بوده اند و دیواری دور تا دور باغ به عنوان حصار قرار داشته است.

بیشتر بخوانید - Read More

راه، شریان حیات یا ابزار مداخله؟

باغ کوهنوردی

یادداشتی بر سرنوشت باغ خواجه ربیع مشهد
تصویر 1: محدوده قرار گیری باغ خواجه ربیع نسبت به محله ها و محدوده های پیرامون. مأخذ: محمدجواد نطاق

آستان قدس رضوی به عنوان متولی باغ خواجه ربیع به جهت تأمین منابع درآمدی جهت امور رسیدگی به باغ، در اواخر دوران پهلوی و دوم در سال های بعد از انقلاب غرفه‌ های پیرامونی باغ را با هدف ساخت مقبره خانوادگی، آغاز کرد و بعد از آن محوطه را تبدیل به قبرستان کرد.

ساخت باغ دوم (فاز دوم) به جهت تأمین قبر جای بیشتر در ضلع شمالی باغ، در سال‌ های 1370 تا 1380 صورت گرفت. یکی از دیگر از برنامه ‌های تولیت باغ این بوده است که در سال 1390 فاز سوم را در ضلع غربی باغ نیز به عنوان فضای مکمل قبرستان بسازد (تصویر3) و مورد بهره برداری قرار گیرد که این امر به دلیل اعتراضات مردم محلی به دلیل نزدیک بودن بیش از حد این بخش به بافت محله ‌های اطراف متوقف گردید.

یادداشتی بر سرنوشت باغ خواجه ربیع مشهد
تصویر 2: (راست). محور اصلی باغ خواجه ربیع در سال 1340 هجری شمسی. مأخذ : www.archnet.org. (چپ). محور اصلی باغ خواجع ربیع  در سال 1400. مأخذ: محمدجواد نطاق.

تصویر 1 نمایانگر نسبت قرار گیری محدوده باغ خواجه ربیع نسبت به بافت پیرامون است. کاربری باغ خواجه ربیع با نگاهی مادی و انتفاعی و در جهت کسب درآمد از یک باغ عمومی- مردمی با کارکرد توأمان زیارت و تفرج در طی سپری شدن قرن حاضر و گذار از دوران پهلوی اول و دوم، به کارکرد آرامستان تغیییر پیدا کرده است.

روند تغییر و توسعه باغ خواجه ربیع

تغییر جوهره فضا از مهم ترین آسیب های وارده بر شاکله این باغ است. حضور، زیارت و تفرج مؤلفه های اصلی ادراکی مخاطبان از این باغ تاریخی قبل از تبدیل شدن آن به قبرستان بود. به طوریکه در اذهان مشهدی های قدیم، رفتن به باغ خواجه ربیع، لذت حضور در این باغ به همراه خانواده، نشستن در زیر درختان سایه سار و بهره بردن از آب جاری در محور اصلی، از خاطرات مشترک آنان می باشد. ولی هم اکنون به دلیل تبدیل شدن آن به قبرستان، امکان هر گونه فعالیت تفرجی از مخاطبان فضا سلب شده است.

یادداشتی بر سرنوشت باغ خواجه ربیع مشهد
تصویر 3: فاز سوم نیمه تمام در ضلع غربی باغ خواجه ربیع. مأخذ: محمدجواد نطاق.

تغییرات گسترده در نظام کاشت باغ به خاطر عدم شناخت صحیح از بهره برداری و مدیریت این باغ تاریخی آسیب های متعددی را در نظام باغ وارد کرده است. برای مثال، در محور اصلی، در دوران پهلوی اول و دوم، درختان صنوبر در طرفین محور طولی سایه سار بوده اند و نهر آب جاری باریک به بقعه منتهی می شد (تصویر2)، ولی هم اکنون نهر آب محور وسط حذف گردیده و به جای آن یک باغچه طولی امتداد یافته است که در آن درختان نارون کاشته شده است. درختی که فرم کلی کروی دارد و کاملا دید و منظر محور اصلی را مخدوش کرده است (تصویر2).

در مطالعه اسناد ثبت شده از باغ خواجه ربیع کاملا مشهود است که در دوران معاصر درختان کاشته شده در طرفین محور اصلی چندین بار و به دلایل نامعلوم قطع شده اند. به کارگیری جدول های پیاده رو های شهری در لبه باغچه ها و مبلمان نامناسب در فضا، در کنار تغییرات ذکر شده در تغییر طرح کاشت، نمایانگر عدم شناخت صحیح از مدیریت و بهره برداری در این باغ تاریخی است.

موضوعی که در جز ساختار کلی باغ خواجه ربیع را تغییر داده است و در کل جوهره فضا و نحوه مواجهه مخاطب با فضا را تحت الشعاع قرار داده است. تغییرات ذکر شده در نظام ساختاری باغ، سلب حضور مردم در باغ به جهت تفرج و خصوصی سازی محوطه به جهت ایجاد محل دفن اموات، همه دال بر از بین رفتن عمومیت باغ است.

منبع: 

  • لباف خانیكی، رجبعلی. (1385). معرفی و نقد كتاب : دایره المعارف آستان قدس رضوی. مجله مشکات بهار. (90)، 120-133
برچسب ها: باغ خواجه ربیعباغ های تاریخیقبرستان خواجه ربیعمشهد
نوشته قبلی

سهم گردشگری در رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه

نوشته بعدی

تحول میل به پیچیدگی

محمدجواد نطاق

محمدجواد نطاق

کارشناس ارشد معماری منظر دانشگاه تهران

مطالب مرتبط - Related Post

راه، شریان حیات یا ابزار مداخله؟

راه، شریان حیات یا ابزار مداخله؟

دوشنبه 25 مهر 1401
باغ کوهنوردی در بازمانده های منظر پساصنعتی دویسبورگ نورد1

باغ کوهنوردی

شنبه 23 مهر 1401

نقش “تعریف از فضا” بر تحلیل “نحو فضا”

بازنمایی منظر خوزستان در آرشیو شرکت نفت بریتانیا

منظر: «امرِ گشوده»

نقد نظام مدیریت ساخت‌وساز شهری تهران (3)

نوشته بعدی
تحول میل به پیچیدگی

تحول میل به پیچیدگی

مناقشه مدیران شهری و شهروندان بر سر فضای عمومی

مناقشه مدیران شهری و شهروندان بر سر فضای عمومی

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

مطالب برگزیده

  • بررسی آرامگاه ها و آئین تدفین در زمان هخامنشی

    بررسی آرامگاه ها و آئین تدفین در زمان هخامنشی

    0 اشتراک ها
    اشتراک گذاری 0 توئیت 0
  • مدرن چيست؟

    0 اشتراک ها
    اشتراک گذاری 0 توئیت 0
  • عوارض شهرداری چیست و انواع آن کدامند؟

    0 اشتراک ها
    اشتراک گذاری 0 توئیت 0
  • رنگ های نمادین در هنر ایران

    0 اشتراک ها
    اشتراک گذاری 0 توئیت 0
  • سکه های هخامنشی

    0 اشتراک ها
    اشتراک گذاری 0 توئیت 0

مطالب برتر

  • پربازدیدترین
  • پربحث ترین
  • آخرین مطالب
بررسی آرامگاه ها و آئین تدفین در زمان هخامنشی

بررسی آرامگاه ها و آئین تدفین در زمان هخامنشی

یکشنبه 2 اسفند 1388
مدرن چيست؟

مدرن چيست؟

دوشنبه 13 مهر 1388
عوارض شهرداری چیست و انواع آن کدامند؟

عوارض شهرداری چیست و انواع آن کدامند؟

دوشنبه 1 بهمن 1397
رنگ های نمادین در هنر ایران

رنگ های نمادین در هنر ایران

یکشنبه 11 خرداد 1399
نقدی بر شیوه اجرای تبصره 3 ماده 9 قانون حدنگار

نقدی بر شیوه اجرای تبصره 3 ماده 9 قانون حدنگار

7
زنان نامرئی و منظر شهری

زنان نامرئی و منظر شهری

3
زاینده‌رود؛ از تکوین تا تخریب تمدن

زاینده‌رود؛ از تکوین تا تخریب تمدن

3
تقلید بدون ¬حجت در سیمای شهری

تقلید بدون ­حجت در سیمای شهری

2
وزارتخانه چند تکه: مسکنی که منتزع می شود

وزارتخانه چند تکه: مسکنی که منتزع می شود

یکشنبه 1 آبان 1401
تأثیر روند رشد و توسعه بر ساختار شبکه اکولوژیکی شهری تهران

تأثیر روند توسعه بر ساختار شبکه اکولوژیکی شهری تهران

جمعه 29 مهر 1401
حقوق مالکانه و اثر آن بر سرانه کاربریهای عمومی سطح شهر

حقوق مالکانه و اثر آن بر سرانه کاربریهای عمومی سطح شهر

چهارشنبه 27 مهر 1401
راه، شریان حیات یا ابزار مداخله؟

راه، شریان حیات یا ابزار مداخله؟

دوشنبه 25 مهر 1401
نظرآنلاین

کپی رایت 1397-1400؛ کلیه حقوق این وب سایت متعلق به پژوهشکده نظر است.

Navigate Site

  • پژوهشکده نظر
  • باغ نظر
  • منظر
  • هنر و تمدن شرق
  • گردشگری و فرهنگ

Follow Us

بدون نتیجه
مشاهده تمام نتایج
  • صفحه اصلی
  • هنر
    • باستان شناسی
    • مدرنیته و هنر مدرن
    • نقد هنر
    • نقوش و تزئینات
    • نگارگری
    • هنر باستان
    • هنر معاصر
  • منظر
    • منظر شهری
    • سازمان فضایی شهر
    • باغ
    • مبانی نظری منظر
    • منظر طبیعی
    • منظر و جامعه
    • منظر راه
  • معماری
    • مسکن
    • مبانی نظری معماری
    • معماری معاصر
    • معماران
  • شهر
    • برنامه ریزی و مدیریت شهر
    • مبانی شهر
    • نوسازی شهری
    • مرمت شهری
  • محیط
    • مدیریت آب
  • گردشگری
  • نظرگاه
  • تماس با ما

کپی رایت 1397-1400؛ کلیه حقوق این وب سایت متعلق به پژوهشکده نظر است.

خوش آمدید!

وارد ناحیه کاربری خود شوید

رمز عبور را فراموش کرده اید؟

رمز عبور خود را بازیابی کنید

لطفا نام کاربری یا آدرس ایمیل خود را برای بازنشانی رمز عبور خود وارد کنید.

ورود به سیستم