طبیعت‌گردی در ایران همواره از خود زباله و پسماند غذا به جا گذاشته است، یا در جنگل‌ها آتش سوزی به بار آورده است. بقایایی که آثارشان مدت‌های مدید در ظاهر طبیعت و در اکوسیستم‌های جانوری قابل مشاهده است. از طرفی آشنایی گردشگر با و حضور او در طبیعت، می‌تواند منجر به افزایش احساس نزدیکی با آن و نتیجتاً تلاش برای محافظت بیشتر و حساسیت نسبت به منابع طبیعی شود. در همین باره نظرآنلاین با عبدالرضا رکن‌الدین افتخاری، عضو هیأت علمی دانشگاه ترتیب مدرس گفتگو کرده است:

 نظرآنلاین: چطور می‌توان بدون اتخاذ سیاست انقباضی در گردشگری، از ذخایر و منابع گردشگری حفاظت کرد؟

عبدالرضا رکن‌الدین افتخاری: شما در این پرسش الزام می‌گذارید در حالی که این نوعی برنامه‌ریزی و مدیریت قضیه است. ما باید اینجا ظرفیت‌سنجی انجام دهیم جاپای اکولوژیکی را مشخص کنیم. باید با این فلسفه پیش برویم که اینجا چه تعداد گردشگر می‌پذیرد. اقتضای گردشگری اکوتوریستی که البته با گردشگری طبیعیت فرق دارد این است که شما جزئی از طبیعت هستید و باید از طبیعت نگهداری کنید.

در اکوتوریسم انسان مسئولیت حفاظت از طبیعت را دارد، ضمن اینکه می‌خواهد تفریح هم بکند اما طبیعت‌گرد فقط می‌خواهد در طبیعت حضور داشته باشد. فرق عمده‌شان در مسئولیت است. اکوتوریسم تفریح با پذیرش مسئولیت‌ آسیب‌نرساندن به طبیعت و یک گردشگری ساماندهی شده است اما طبیعت‌گردی نوعی گردشگری انبوه است ولی اکوتوریسم جمعیت انبوه نمی‌پذیرد. متأسفانه در ایران بعضاً هر دو را یکی می‌گیرند.

 به این ترتیب توان پذیرش گردشگر با توجه به ظرفیت و کشش هر منطقه، تعیین می‌شود و خارج از آن آسیب ایجاد می‌کند. قطعاً بایستی مدیریت کنیم تا گردشگر خودش آزادانه انتخاب کند و اینجاست که ما می‌توانیم تنوع اکوتوریسمی را در مناطقی از کشور که امکان پذیرش گردشگر دارد در طول سال توزیع کنیم. ما باید برنامه‌ریزی کنیم و یکباره به جایی که ظرفیت گردشگری‌اش مثلاً دو هزار نفر است، ده هزار نفر آدم نفرستیم. در واژۀ برنامه‌ریزی نوعی مداخلۀ آگاهانه و همسویی با طبیعت و زمین مطرح است. ماهیت اکوتوریسمی اقتضا می‌کند که توسعه پایدار باشد. یعنی زمین کمترین آسیب را ببینید و بتواند خودش را بازیابی کند. بنابراین شما می‌توانید در برنامه‌ریزی‌تان نسبت به اکولوژی آن منطقه جمعیت را بپذیرید. پس این برنامه‌ریزی ظرفیت گردشگر برای هر مکانی را راهبری می‌کند تا با بی‌توجهی هر کسی را وارد نکنیم. علاوه بر این‌ها ما باید به گردشگران آگاهی و آموزش بدهیم تا اکوتوریست‌ها و طبیعت‌گردان بر مبنای آن حرکت کنند.

نظرآنلاین: آیا سیاست‌های فعالان محیط زیست یا میراث فرهنگی به لحاظ ارسال کمی گردشگر با فعالان این حوزه همسو است؟

عبدالرضا رکن‌الدین افتخاری: میراث‌داران فرهنگی و طبیعی یا فعالان محیط زیست بعضاً در این موارد رویکردهای مشترکی دارند. در ایران رهیافت‌های مختلف و طیف گسترده‌ای وجود دارد که تضادهایی هم ایجاد می‌کند. برخی افراطی هستند و می‌گویند اصلاً و هیچ گردشگری نباید به طبیعت بیاید و آن سر طیف می‌گویند حضور گردشگر آزاد است. در این میان بلاخره یک گروه سومی هم وجود دارد که می‌گوید گردشگری در این مکان‌ها بایستی برنامه‌ریزی‌شده باشد. طیف افراطی در حوزۀ میراث فرهنگی و محیط زیستی می‌گویند فقط حفاظت نه استفادۀ درست و کسی نباید آنجا برود. اما امروز در دنیا چنین نیست و با برنامه‌ریزی و توانی که آن مکان دارد، ابزار و لوازم را برای حضور گردشگر فراهم می‌کنند.