فضاهای جمعی شهری
آیا لاکداون! کامل برای مهار و مدیریت کرونا در فضاهای شهری ضروری است؟ آیا در فضاهای باز جمعی شهری احتمال سرایت ویروس بیشتر از اماکنی با تهویه کم نظیر رستوران هاست؟
در زمان شیوع بیماری های فراگیر، کلید کنترل اپیدمی کنترل جمعیت، محدود کردن آمد و شدها در مکان های عمومی است. تا پیش از کشف درمان، تنها حفظ فاصله اجتماعی که آن هم رابطه مستقیمی با کمیت و کیفیت معماری خانه ها و فضاهای شخصی، ساختار محله ها، فضاهای عمومی شهری، زیرساخت های شهری و فضاهای بهداشتی و درمانی دارد می تواند تأثیر گذار باشد.
بر این اساس، کشورهای مختلف بر اساس امکانات و توانایی های خود، در اقدامات شهر، مبنای مختلفی را در مقابله با ویروس کرونا در دستور کار خود قرار دادند (مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران،بازبینی شده در مهر 1400). اما آیا این اعمال محدودیت ها در فضاهای جمعی شهری نباید بر اساس استاندارد یا معیار خاص و یکسانی باشد؟ یا صرفا اعمال سلیقه و نظر شخصی معیار اعمال این محدودیت هاست؟
نگاهی به شهرها و کلانشهرهای امروزی نشان از اولویت یافتن توده بر فضا دارد که این امر کاهش فضاهای سبز و بازکه نقش تعیین کننده ای در سیرکولاسیون و جریان یافتن هوا در بین برج ها و آسمانخراش ها و تهویه طبیعی هوای شهرها دارد را به دنبال داشته است (مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، بازبینی شده در مهر 1400).
این تسلط توده بر فضا عامل تشدید کننده شرایط پاندمی است، در حقیقت در این برهه از زمان، نقش فضاهای باز جمعی در کنترل پاندمی کرونا در عین حال حفظ سلامت روان شهروندان مثبت و موثر شناخته شده است. با این حال در شهر تهران برخی فضاهای باز شهری که می توانند به عنوان سوپاپ اطمینان سلامت روان و جسم شهروندان عمل کنند به دلایل نامعلوم و غیر تخصصی مشمول تعطیلی شده اند.
برخی از این مکان های شامل باغ پرندگان، بوستان جنگلی سرخه حصار هستند. با توجه به وجود هوای باز و فضای وسیع مناسب به منظور حفظ فاصله اجتماعی، این مکان ها جزو مکان های کم خطر از لحاظ ابتلا به ویروس کرونا هستند اما به دلایل نامعلومی از ابتدای شیوع کرونا تا اکنون شهروندان از استفاده از این فضاهای باز و کم خطر شهری محروم شده اند. این در حالی است که بسیاری از فضاهای پر خطر نظیر رستوران ها با ظرفیت کامل و حتی بیش از آن مشغول فعالیت هستند.
این در حالیست که فضاهای جمعی شهری در عین کم خطر بودن نسبت به رستوران ها و بعضی فضاهای نظیر آن نقش بسیار مثبتی در ایجاد همبستگی اجتماعی دارند. به طور کلی همه گیری بیماری کرونا و اجرای قرنطینه، اثرات مختلفی بر جنبه های روانی و اجتماعی افراد جامعه گذاشته است، این موضوع باعث بروز اثرات مثبت و منفی روانی و اجتماعی در زمان قرنطینه بوده و نیازمند تلویحات کاربردی در تدوین مداخلات بحران در زمان همه گیری بیماری کرونا است (علیزاده فرد و صفاری نیا، 1398).
محدود کردن فضاهای کم خطر شهری در جهت عکس این موضوع عمل می کند و به نظر می رسد توجیه مناسب و متخصص پسندی در این رابطه وجود نداشته باشد.
در حالیکه نظام طراحی شهری -به سمت ایجاد فضاهای باز عمومی بیشتر و با رعایت جنبه های فاصله گذاری اجتماعی خواهد رفت (مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران،بازبینی شده در مهر 1400)، ستاد ملی کرونا فضاهای باز عمومی شهری را محدود و دسترسی شهروندان را به برخی از این فضاها غیر ممکن کرده است. انتظار می رود که در چنین شرایطی نقش متخصصان امور شهری در ستاد ملی کرونا پر رنگ تر شود تا اکنون که بیش از هر زمان سلامت روان شهروندان اهمیت دارد، شاهد چنین تصمیمات متناقضی نباشیم.
منابع
- علیزاده فرد, سوسن صفاری نیا, مجید،1398،پیش بینی سلامت روان بر اساس اضطراب و همبستگی اجتماعی ناشی از بیماری کرونا، پژوهش های روانشناسی اجتماعی، شماره سی و ششم، زمستان 98.
- مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، 1400، اهم اقدامات شهرهای بزرگ جهان و کلانشهرهای ایران درمقابله با ویروس کرونا.
